Hoe gebruik je het voorzetsel in?

Het voorzetsel in heeft grofweg drie toepassingsmogelijkheden: plaats, tijd en toestand.

Je kunt het voorzetsel in gebruiken om een plaats aan te duiden (in huis), een periode (in de zomer) of een toestand van iets (in een goed humeur). Daarnaast komt het in allerlei vaste combinaties voor, waarbij het moeilijk is de precieze betekenis van in onder woorden te brengen. Klik op het tabblad ‘Voorbeelden’ om tientallen van deze vaste combinaties te bekijken.

Plaats: ‘binnen in’

Het voorzetsel in kan letterlijk ‘binnen in’ betekenen, maar het kan ook in algemenere zin een bepaalde ruimte of een bepaald gebied ‘afbakenen’:

Er zitten nog koekjes in de trommel.
De hond ligt in zijn mand.
We hebben van alles in huis.
De anderen zitten in de kamer.
De paarden en schapen liepen samen in de wei.
Ik probeer een beetje bij te houden wat er gebeurt in de wereld.
Ik doe alles wat in mijn bereik ligt om de situatie op te lossen.

Soms benadrukt in een beweging die dan ook al voor een deel in het werkwoord zit. Dan betekent het eerder ‘naar binnen’, of bijvoorbeeld ‘omlaag’ of ‘omhoog’:

Het bleef regenen, dus we kropen maar weer in de tent.
Met een aanloop sprong ze in het zwembad.
Mijn paraplu is in het water gevallen.
Mijn zonnebril viel in het ravijn.
De kat klom snel in de boom.

In zulke zinnen kun je in ook achter het zelfstandig naamwoord zetten, bijvoorbeeld: ‘Mijn zonnebril viel het ravijn in’, ‘De kat klom snel de boom in.’ Je kunt in dan ook een achterzetsel noemen, omdat het achter het ravijn en de boom staat.

In heeft lang niet altijd letterlijk betrekking op een ruimte of plaats. De betekenis is vaak abstracter:

Het komt morgen in de krant.
Ze ligt goed in de groep.
Diep in mijn hart voelde ik meteen dat het goed zat.
Drie bestuurders hadden te veel alcohol in hun bloed.
Hij is altijd in het zwart gekleed.

Een speciale categorie van dit abstracte gebruik vormen beschrijvingen van een onderzoeks- of vakgebied:

Ze zijn experts in grammatica.
Onze buurvrouw doet iets in cryptovaluta.
Op de kappersschool word je getraind in de beste kniptechnieken.

Tijd: periode

Als in betrekking heeft op tijd, komt het meestal voor in beschrijvingen van een periode. Bijvoorbeeld:

In het begin moest ik erg wennen.
Wat deed men in vroeger tijden bij kiespijn?
Ik sport driemaal in de week.
Iedereen wil wel € 4000 in de maand verdienen.
De monteur had het in een handomdraai gerepareerd.

Toestand, positie, status

Je komt in ook vaak tegen in beschrijvingen van de toestand, positie of status van iets of iemand. Bijvoorbeeld:

We reden in een rustig tempo de heuvel op.
De familie was in afwachting van hun aankomst op Schiphol.
Laten we de taart in acht stukken snijden.
Ze lieten in duidelijke taal weten wat ze ervan vonden.
Anne is arts in ruste.

Vaste combinaties

Bij veel vaste combinaties is moeilijk na te gaan wat in nu precies betekent. Je moet dan in feite gewoon weten dat in hier het gebruikelijke voorzetsel is. Bijvoorbeeld:

In allerijl werd er pizza gehaald.
Wanneer is die uitdrukking in zwang geraakt?
Zij gelooft in mij!
Mijn plannetje viel in duigen.

Als je op het tabblad ‘Voorbeelden’ hierboven klikt, vind je meer vaste combinaties met in.

Blij met deze uitleg?

Met een donatie van € 5 steun je Onze Taal. Bedankt!

Lees ook
Taaladvies.net: voorzetsels (algemeen) Algemene Nederlandse Spraakkunst

Toch nog een vraag?

Onze taaladviseurs staan elke werkdag voor je klaar.

Stel hier je vraag

Hieronder staan tientallen voorbeelden van vaste combinaties met het voorzetsel in. De combinaties zijn gesorteerd op het kernwoord, bijvoorbeeld een zelfstandig naamwoord (klap, moeite, professor) of een bijvoeglijk naamwoord (algemeen, uiterst, zeker).

ergens een aandeel in hebben
in aansluiting met
in aanzien stijgen
in de aarde wroeten
in iemands achting stijgen
in adamskostuum
in afwachting zijn
in het algemeen (ook goed: over het algemeen)
in aller ijl vertrekken
in antwoord op uw brief/e-mail
in arren moede

in balans
in ballingschap leven
een barst in de ruit/spiegel/…
bedreven zijn in
in den beginne
behagen scheppen in
in iemands belang
belang stellen in
in iemands bereik zijn
berusten in
betrekken in een complot/proces/…
in iemands bijzijn
in het bijzonder
iets in alle bijzonderheden weten
in blijde verwachting
de bliksem slaat ergens in
in den blinde
in bloei
in boekvorm
in de bonen zijn
in brand staan/steken/…
in brede/bredere zin
het in je broek doen
in de buurt

in cassatie gaan
in casu
in cirkels rondrijden/redeneren/…
in conclaaf
in conclusie
in concreto
in contanten
in control zijn

delen in de vreugde/de winst
met de deur in huis vallen
in dezen
iets diep in je hart weten
doctor, doctorandus in de letteren/economie/…
doorkneed zijn in
in druk verschijnen
in dubio
in duigen vallen
iemand dwarsbomen in diens streven/pogingen/…

in één klap
in één moeite door
in één ruk uitlezen
een eer stellen in
in eerste instantie
in de eerste plaats (ook: op de eerste plaats)
in je element zijn
in enge/engere zin
in ere houden/herstellen
geen erg hebben in
erg krijgen in
in ernst
in essentie
in euro’s
iemand in iets evenaren
in evenwicht zijn/blijven/brengen

in feite
in de fik steken/staan/…
in de file
in de flank worden aangevallen
in een flits
in een flow zitten
in focus

in galakostuum
een gat in je hand hebben
een gat in je hoofd vallen
in gebed verzonken zijn
in gedachten verzonken zijn
in geen weken/maanden/jaren (iemand in geen weken gezien hebben, ergens in geen maanden aan gedacht hebben)
in het geheel (niet)
in het geheim
geïnteresseerd zijn in
gekleed in het rood/wit/…
geld in overvloed hebben
in het gelid blijven
geloven in
in genen dele
genoegen scheppen in
in gereedheid brengen/houden
in geringe mate
in gesprek zijn met iemand
in gevaar verkeren
in elk/ieder geval
in geval van nood/twijfel/…
in de gevangenis zitten
in gevangenschap
in gevecht zijn met
goed in het gehoor liggen
goed in de slappe was zitten
goed zijn in wiskunde/taal/…
in goede/slechte staat
groeien in
in het groot
in groten getale
in gruzelementen vallen

niet in de haak zijn
in een halfuur
de hand in eigen boezem steken
in de hand hebben
hand in hand
in de hand werken
in de handen (mogen) knijpen
je in de handen wrijven
de handen in elkaar slaan
met de handen in het haar zitten
in een handomdraai
elkaar in de haren zitten/vliegen
in harmonie
in het harnas sterven
in de Heer zijn
in de herfst
in hoeverre
in hoge mate
in huilen uitbarsten
in je hum zijn
in een goed/slecht humeur zijn

in ieder geval
in iemands schaduw staan
in iemands schoenen staan
in iemands vaarwater zitten
in iemands voetsporen treden
in iemands voordeel
iemand in zijn zak hebben
in aller ijl vertrekken
in ijzer gegoten
in isolatie

eenmaal/driemaal/… in het jaar
in jezelf gekeerd zijn
in jezelf geloven
in jezelf investeren
in jezelf praten

in kaart brengen
in kannen en kruiken
in katzwijm vallen
in kennis stellen
in de kinderschoenen staan
in klad schrijven
in één klap
in het klein
in het klooster gaan
in koelen bloede
in het kort, in het kort gezegd
in korte broek
in korte tijd
in je kracht staan
een kuiltje in de wangen hebben
kramp in je kuit/voet/… hebben
geen kwaad zien in iets

in lachen uitbarsten
in een lastig parket
in een later stadium
in de leer
in de lente
in een leugen leven
in het leven roepen
in leven blijven
in levenden lijve
in de lijn der verwachting
in lijn liggen/brengen met
in lijn met
in het lood staan
in de loop der tijd
in de loop van de dag/week/eeuw/...
in de lucht hangen

in de maag splitsen
in de maak zijn
eenmaal/driemaal/… in de maand
in de maling nemen
mat in drie/vier/… zetten
meester in de rechten
een meester zijn in iets
in de melk te brokkelen hebben
in memoriam
iets in het midden brengen
in het midden laten
in der minne schikken
niet in het minst
in de mode zijn
in een moeilijk parket zitten
in één moeite door
in het moment leven
in mootjes hakken
in een mum van tijd

in naam van
in de nabijheid van
in de nacht
in je nadeel veranderen
in het najaar
in natura
in het nauw drijven
in navolging van
in ’t net opschrijven
niet in het minst
in het niet vallen
in het nieuws zijn
in nieuwstaat
in nood zijn/verkeren
in je nopjes zijn
in de nor zitten
in een notendop
in no time
in het nu leven

in een ogenblik
in een ommezien
onderrichten in
zich in iets onderscheiden van
tot in het oneindige
in het ongerede raken
in een oogwenk
in het oor fluisteren
in het openbaar
opgaan in
in opstand komen
in een bepaald opzicht
in orde zijn
in overeenstemming met
overtreffen in

in persoon aanwezig zijn
pijn in je buik/rug/… hebben
in plaats van
plezier hebben in
professor in de letterkunde/economie/…
tot in de puntjes verzorgd
in de puree zitten

in quarantaine

in rap tempo
in de rats zitten
in razernij ontsteken
in de rede vallen
in de regen lopen/rijden/...
in relatie tot
in remissie
in rep en roer zijn
in repen knippen/snijden/...
in retraite gaan
in retrospect
in een roes
in rokkostuum
in de rondte
in rook opgaan
in de rouw zijn
in de rui zijn
in ruste

in samenhang met
in samenspraak met
in samenwerking met
in scheiding liggen
in een scheur liggen
zich schikken in
(niet graag) in iemands schoenen staan
in schril contrast staan
in slaap zijn/raken/wiegen/vallen
een slag in je wiel hebben
slagen in
in een slecht daglicht plaatsen
in een sleur leven
een snee in je vinger hebben
in een spagaat zitten
in spanning zitten
in spe/spé
in stand houden
in stilte
in strijd met
in stukken hakken

de tanden ergens in zetten
in tegendeel
in tegenstelling tot
in tegenwoordigheid van
(niet) in tel zijn
in een tel
teleurgesteld worden/zijn in
in de top van een boom/mast/… klimmen
in tranen uitbarsten
in tranen zijn
in trek zijn
geen trek in hebben in
toestemmen in

in lachen uitbarsten
in het uiterste geval
uitmunten in sport
in je uppie

in iemands vaarwater zitten
in een goed/slecht vel steken
in verband met
zich verblijden in
zich verdiepen in
in vergelijking met
zich vergissen in
zich verheugen in (‘blij zijn dat ergens sprake van is’, zoals een goede gezondheid)
zich verkneukelen in
in verlegenheid brengen
zich verlustigen in
in het verschiet liggen
zich vertalen in
vertrouwen hebben in
in verwachting zijn
in verzekerde bewaring
in verzet komen
in het vizier hebben/krijgen/houden
in vlammen opgaan
in een vloek en een zucht
in dier voege
in iemands voetsporen treden
volharden in
je in je volle lengte oprichten
in het voorbijgaan
in je voordeel veranderen
in voor- en tegenspoed
in het voorjaar
in voorraad hebben/zijn
voorzien in
in vrede leven
in vroeger dagen
in de vroegte
in vuur en vlam staan
in het vuur van de strijd