Wat is juist: ‘om vijf voor tien op de ochtend van die dag’ of ‘om vijf voor tien in de ochtend van die dag’?

In ‘om vijf voor tien op de ochtend van die dag’ is de woordgroep op de ochtend van die dag één zinsdeel. Vijf voor tien geeft het exacte tijdstip binnen die afgebakende tijd aan. Als in gebruikt wordt, vormt om vijf voor tien in de ochtend één zinsdeel; de toevoeging van die dag maakt echter dat de zin met in minder goed loopt.

Het verschil in gebruik tussen op en in is idiomatisch en daardoor moeilijk in regels te vangen. In het algemeen kan men zeggen dat op vooral gebruikt wordt bij de aanduiding van een punt in de tijd (een moment of tijdstip) en dat in vaak betrekking heeft op een tijdsduur (een periode). Vandaar dat bijvoorbeeld ‘Op die ochtend werd hij om tien uur wakker’ een goede zin is, en ‘In die ochtend werd hij om tien uur wakker’ niet. Maar er zijn ook vergelijkbare zinnen waarin juist in de voorkeur heeft: ‘Om drie uur in de nacht van maandag op dinsdag ...’ Deze zin zou met op niet goed lopen; op de nacht is geen goede tijdsbepaling.

Vaste combinaties

De keuze voor in of op ligt dus in veel gevallen vast, zonder dat die keuze met regels te verklaren is. Het gaat vaak om vaste uitdrukkingen, zoals in de nacht van. Andere voorbeelden zijn: in die dagen, in de week, in het uur, in korte tijd, op dit ogenblik, op z’n tijd, op gezette tijden, op een keer, op zekere dag, op het laatst, op leeftijd, op heterdaad, op mijn beurt, laat op de dag, op den duur, op stel en sprong.

Om vijf voor tien

Voor een tijdstip dat is weergegeven als een kloktijd, zoals vijf voor tien of tien uur gebruik je altijd het voorzetsel om, dat dan ‘op het tijdstip van’ betekent.