Wat betekent in zak en as zitten en waar komt deze uitdrukking vandaan?

In zak en as zitten betekent ‘in de put zitten’, ‘het helemaal niet meer zien zitten’.

Deze uitdrukking komt van een gedachte uit de Bijbel die zegt dat de mens slechts stof en as is in vergelijking met het Opperwezen. Oorspronkelijk had in zak en as zitten betrekking op diepe wanhoop. In de Bijbel komen diverse passages voor waarin mensen ten teken van wanhoop en rouw hun hoofd met as bestrooiden en zich hulden in een ‘zak’, oftewel een donker kleed van ruwe stof zonder mouwen, met alleen armsgaten. Zo staat er in het boek Ester in de Statenvertaling van 1637:

“Als Mordechai wist al watter geschiet was, so verscheurde Mordechai sijne kleederen, ende hy trock eenen sack aen met assche (...). Ende in al ende een yeder lantschap, [ende] plaetse, daer het woort des Conincks, ende sijne Wet aen quam, was een groote rouwe onder de Ioden, met vasten, ende geween, ende misbaer: Vele lagen in sacken, ende assche.”

Er was net een wet uitgevaardigd die bepaalde dat de Joden moesten worden uitgeroeid. Het was dus geen wonder dus dat zij wanhopig waren. In de Nieuwe Bijbelvertaling luidt dezelfde passage als volgt:

“Toen Mordechai vernam wat er was gebeurd, scheurde hij zijn kleren, hulde zich in een rouwkleed en wierp stof over zijn hoofd.(...) In alle provincies heerste onder de Joden diepe rouw zodra het bevel en de wet van de koning er bekend werden: ze vastten, huilden en weeklaagden, en velen hulden zich in een rouwkleed en legden zich neer in het stof.”

In de Nieuwe Bijbelvertaling komt in zak en as niet meer voor, maar de uitdrukking in zak en as zitten is nog tamelijk gebruikelijk.