Wat is het verschil tussen in arren moede, in armoede en van armoede?

In arren moede, in armoede en van armoede hebben verschillende betekenissen. 

In arren moede

In arren moede betekent ‘ten einde raad (nadat je tevergeefs bij anderen hebt aangeklopt)’. Bijvoorbeeld:

• In arren moede heb ik toen een brief aan de burgemeester geschreven.
• In arren moede ging de zieke langs bij een gebedsgenezer.

In arren moede betekende oorspronkelijk ‘in woede, vertoornd’. Hierin is arren een naamvalsvorm van een oud bijvoeglijk naamwoord ar (‘boos, vertoornd’). Moede betekent ‘gemoed, stemming’.

Van armoede

Van armoede of van armoe betekent iets als ‘bij gebrek aan beter’, ‘omdat er niets anders te verzinnen was om de toestand te verbeteren’.

• Van armoede heb ik de hele avond voor de tv gehangen.
• Ik kon niet slapen en ben van armoe allerlei vage YouTube-filmpjes gaan bekijken.

In armoede

Doordat armoe(de) in de spreektaal weleens als ‘arremoe(de)’ klinkt, wordt in arren moede soms met in armoede verward. Maar in arren moede (‘ten einde raad’) is echt iets anders dan in armoede, dat letterlijk ‘in armoedige omstandigheden’ betekent. Bijvoorbeeld in ‘Er leven nog steeds veel te veel mensen in armoede.’

Armoede is gevormd van arm (‘behoeftig’) en een oud achtervoegsel (in het West-Germaans: ‘-odja’) waarmee abstracte woorden werden gevormd en dat bijvoorbeeld eigenlijk ook in kleinood en sieraad zit. In de Middeleeuwen kwamen vormen als armuode en armode voor. Omdat het oude achtervoegsel niet meer werd herkend, maakte men er later -moede van door de bijgedachte aan moede (‘gemoed’). (Dit verschijnsel heet volksetymologie.)