Wat is het verschil tussen in arren moede, in armoede en van armoede?

In arren moede betekent ‘ten einde raad (nadat je tevergeefs bij anderen hebt aangeklopt)’. Bijvoorbeeld:

• In arren moede heb ik toen een brief aan de burgemeester geschreven.
• In arren moede ging de zieke langs bij een gebedsgenezer.

Van armoede of van armoe betekent iets als ‘bij gebrek aan beter’, ‘omdat er niets anders te verzinnen was om de toestand te verbeteren’.

• Van armoede heb ik de hele avond voor de tv gehangen.
• Ik kon niet slapen en ben van armoe allerlei vage YouTube-filmpjes gaan kijken.

De betekenissen van in arren moede en van armoe(de) liggen dus dicht bij elkaar.

In armoede

Doordat armoe(de) in de spreektaal weleens als ‘arremoe(de)’ klinkt, wordt in arren moede soms met in armoede verward. Maar in arren moede (‘ten einde raad’) is echt iets anders dan in armoede, dat letterlijk ‘in armoedige omstandigheden’ betekent. Bijvoorbeeld in ‘Er leven nog steeds veel te veel mensen in armoede.’

Herkomst

In arren moede betekende oorspronkelijk ‘in woede, vertoornd’. Hierin is arren een naamvalsvorm van een oud bijvoeglijk naamwoord ar (‘boos, vertoornd’); moede betekent ‘gemoed, stemming’.

Armoede is gevormd is van arm (‘behoeftig’) en een oud achtervoegsel dat bijvoorbeeld ook in kleinood en sieraad zit. Dat achtervoegsel werd op een gegeven moment niet meer herkend en raakte door de bijgedachte aan moede (‘gemoed’) vervormd. (Dit verschijnsel heet volksetymologie.)