Wat is het verschil tussen mits en tenzij?

Mits betekent ‘(alleen) als’, ‘op voorwaarde dat’. Tenzij betekent ‘maar niet als’, ‘behalve als’.

Mits leidt een voorwaarde in die aangeeft wanneer iets wél mag. Je kunt het vervangen door ‘(maar) alleen als’. Bijvoorbeeld ‘De hond mag mee het bos in, mits hij aangelijnd wordt.’ Hier staat dat de hond alleen mee mag als / op voorwaarde dat hij is aangelijnd.

Tenzij geeft juist aan dat er iets wordt uitgesloten, dus dat iets niet mag of hoeft. Je kunt het vervangen door ‘(maar) niet als, behalve als’. Bijvoorbeeld ‘Je moet meehelpen sjouwen, tenzij je een rugblessure hebt.’ Bedoeld is dat wie een rugblessure heeft, niet hoeft te sjouwen.

Voor een aanzienlijk deel van de mensen zijn mits en tenzij een verwarrend woordpaar. Vermijd deze woorden dus als je wilt dat iedereen je tekst kan begrijpen.

Klik voor nog meer voorbeelden met mits en tenzij op het tabblad ‘Voorbeelden’.

Ja-tenzij-donorsysteem

Een bekende toepassing van tenzij is in het ja-tenzij-donorsysteem dat sinds 2020 in Nederland van kracht is (in België bestaat zo’n systeem al veel langer). Dit betekent ‘ja (ik ben donor), maar niet als / behalve als ik heb aangegeven dat ik dat niet wil zijn’. Het uitgangspunt bij dit systeem is dus dat iedere volwassene in principe donor is. Wie geen donor wil zijn, kan dat melden bij het Donorregister.

Een nee-tenzij-donorsysteem betekent: ‘nee (ik ben geen donor), behalve als ik heb aangegeven dat ik dat wél wil zijn’. In dit geval is het uitgangspunt dus dat niemand donor is.

Blij met deze uitleg?

Met een donatie van € 5 steun je Onze Taal. Bedankt!

Lees ook
Taaladvies.net: Mits / tenzij

Toch nog een vraag?

Onze taaladviseurs staan elke werkdag voor je klaar.
https://onzetaal.nl/taalloket/vraag-stellen

Hieronder staan meer voorbeeldzinnen met mits en tenzij.

Roken is in dit pand toegestaan, mits u zich in de rookruimte bevindt. (Roken is alleen toegestaan als u zich in de rookruimte bevindt.)
Roken is in dit pand verboden, tenzij u zich in de rookruimte bevindt. (Roken is verboden, behalve als u zich in de rookruimte bevindt.)
Meryem viert haar verjaardag, mits Amal ook komt. (Meryem viert haar verjaardag op voorwaarde dat Amal ook komt.)
Meryem viert haar verjaardag, tenzij ze moet werken. (Meryem viert haar verjaardag, behalve als ze moet werken.)
Karin komt langs, mits de treinen rijden. (Ze komt alleen als de treinen rijden.)
Karin komt langs, tenzij er file staat. (Ze komt langs, behalve als er file staat.)
We gaan morgen naar het Rijksmuseum, mits het mooi weer is. (alleen als het mooi weer is – dan is het namelijk lekker rustig in het museum)
We gaan morgen naar het Rijksmuseum, tenzij het mooi weer is. (behalve als het mooi weer is – dan gaan we naar zee)

In de zinnen hierboven leiden mits en tenzij steeds een bijzin in, met een onderwerp en een gezegde. Er zijn ook zinnen waarin na mits en tenzij alleen een woordgroep staat, bijvoorbeeld:

Het wekelijks overleg vindt plaats in de vergaderzaal, tenzij anders vermeld. (Het overleg vindt plaats in de vergaderzaal, behalve als er iets anders bij vermeld staat.)
Iedere werknemer kan zelf bepalen wanneer die vakantie neemt, mits in overleg met collega’s. (… op voorwaarde dat dit gebeurt in overleg met collega’s.)

Als in het eerste deel van de zin een ontkennend woord staat, is het gebruik van mits en tenzij soms nog net iets lastiger:

Roken is in dit pand niet toegestaan, tenzij u zich in de rookruimte bevindt. (Roken is in dit pand alleen toegestaan als u zich in de rookruimte bevindt.)
Er is bij dit medicijn geen kans op ernstige bijwerkingen, mits de aanbevolen dosering wordt gebruikt. (Er is geen kans op ernstige bijwerkingen, op voorwaarde dat de aanbevolen dosering wordt gebruikt. Of: Er is wél kans op bijwerkingen als de aanbevolen dosering bijvoorbeeld wordt overschreden.)