De gebiedende wijs komt altijd overeen met de ik-vorm van het werkwoord: je voegt er dus geen t aan toe. Het maakt niet uit of er één persoon wordt aangesproken (‘Margriet, red de tijger!’) of miljoenen personen (‘Nederlanders, red de tijger!’). Vergelijk ‘Verlos de tijger!’ en ‘Vang de tijger!’: ‘Verlost de tijger!’ en ‘Vangt de tijger!’ klinken raar. Hier is duidelijk te horen dat er geen t achter het werkwoord hoort te staan. Er is geen goede reden te bedenken om alleen bij werkwoorden waarvan de stam op een d eindigt die t wél toe te voegen.

De enige uitzondering op de regel dat de gebiedende wijs de ik-vorm is, is wees, de gebiedende wijs van zijn: ‘Wees nou eens lief’, ‘Wees op tijd aanwezig.’

Enkele voorbeelden van gebiedende wijzen:

  • Bied de gasten een drankje aan!
  • Geef ze ook een hapje!
  • Leid me niet af!
  • Maak me alstjeblieft op tijd wakker!
  • Mijd de A12; er zijn werkzaamheden aan de weg.
  • Word wakker, jongens!

Komt allen tezamen

Eeuwen geleden heeft men in het Nederlands naar Latijns voorbeeld (veni-venitekom-komt) voor de meervoudsvorm van de gebiedende wijs een t voorgeschreven achter de stam. Deze t komt bijvoorbeeld nog voor in de oude versregel ‘Komt allen tezamen’, in de uitroep ‘Komt dat zien!’ (‘kom allemaal kijken!’) en in ‘Makkers staakt uw wild geraas’ (uit het sinterklaasliedje). Het is een schrijftaalvorm gebleven die vooral vroeger gebruikt werd, maar die in de omgangstaal nooit heeft geleefd. Tegenwoordig wordt het schrijven van een t in aansporingen als ‘Redt de tijger!’ als een spelfoutje gezien.

Gaat u zitten

Let op bij aansporingen als ‘Blijft u maar liggen’ en ‘Komt u nu maar weer overeind.’ Deze zinnen bevatten geen echte gebiedende wijs: er is nu een onderwerp (u) toegevoegd. Zo ook:

  • Houdt u rekening met een wachttijd.
  • Knipt of snijdt u zich niet in de vingers! Ik waarschuw maar even, want dat mes is scherp.

Klik voor meer voorbeelden van de gebiedende wijs op het tabblad ‘Voorbeelden’.

Blij met deze uitleg?

Met een donatie van € 2 steun je Onze Taal. Bedankt!

Toch nog een vraag?

Onze taaladviseurs staan elke werkdag voor je klaar

Bel 085 00 28 428 Bel 085 00 28 428

(gebruikelijke belkosten, geen extra kosten)

Of stel je vraag via social media of per mail

Hieronder staan voorbeelden van zinnen met een gebiedende wijs en daaronder voorbeelden van aansporende zinnen zonder gebiedende wijs.

Zinnen met een gebiedende wijs

  • Beklad de muur niet!
  • Bid voor de vrede.
  • Bied de gasten een drankje aan!
  • Bind de saus met wat bloem.
  • Braad het vlees kort aan.
  • Brand een kaarsje voor me tijdens het tentamen.
  • Brand los met jullie verhaal!
  • Glijd niet uit! (‘Glij niet uit!’ mag ook)
  • Houd de deur dicht! (‘Hou de deur dicht!’ mag ook)
  • Houd de varens nat! (‘Hou de varens nat!’ mag ook)
  • Leid me niet af!
  • Meld problemen via het servicenummer.
  • Mijd de A12; er zijn werkzaamheden aan de weg.
  • Raad eens wie er morgen komt!
  • In deze bak zitten munten van 2 euro. Raad maar hoeveel het er zijn!
  • Rijd eens een beetje door!
  • Scheid uw afval!
  • Scheld niet in het verkeer!
  • Schud de kaarten!
  • Schud de kussens op!
  • Smeed het ijzer als het heet is!
  • Snijd de bloemen schuin af. (‘Snij de bloemen schuin af’ mag ook)
  • Treed binnen allemaal!
  • Treed tijdig af!
  • Vermeld duidelijk je naam en leeftijd.
  • Vermijd stress!
  • Verraad je vrienden niet.
  • Verzend het mailtje nu maar.
  • Wed niet met kinderen!
  • Word wakker, jongens!
  • Zend je hartewens naar Postbus 51.
  • Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder!
  • Zoek jezelf, zusters, vind jezelf; wees en blijf alleen jezelf!

Beleefde aansporingen met erbij

  • Biedt u de gasten alstublieft meteen een drankje aan, anders worden ze chagrijnig.
  • Blijft u maar liggen
  • Brandt u maar los met uw verhaal!
  • Houdt u de kinderen alstublieft goed in de gaten; de stroming in dit riviertje is verrassend sterk.
  • Houdt u rekening met een wachttijd.
  • Komt u nu maar weer overeind.
  • Snijdt u zich niet in de vingers! Ik waarschuw maar even, want dat mes is scherp.
  • Knipt u zich alstublieft niet in uw vingers met die scherpe schaar.

Gebiedende wijs

Doe de ‘gebiedende wijs’-test!