Hoe weet je of een woord mannelijk of vrouwelijk is?
De-woorden kunnen mannelijk of vrouwelijk zijn. Welk van de twee het is, zul je vaak moeten opzoeken in een woordenboek. Wel zijn er een paar achtervoegsels die specifiek bij vrouwelijke woorden horen, zoals -heid en -ing. Op deze pagina vind je meer uitleg.
Mannelijke en vrouwelijke woorden hebben allebei het lidwoord de. Helaas kun je vaak niet ‘weten’ of een de-woord mannelijk of vrouwelijk is. Je moet het opzoeken, bijvoorbeeld in onze spellinglijst. Als een woord het lidwoord het krijgt, is het onzijdig en dus niet vrouwelijk of mannelijk.
Mannelijk én vrouwelijk
Er zijn vrij veel de-woorden die niet (meer) specifiek mannelijk of vrouwelijk zijn. Er staat dan óf alleen de in de woordenboeken en spellinglijsten, óf de (v/m) of de (m/v). Bijvoorbeeld bij de woorden groep, naald en taal:
- de groep (m/v)
- naald, de v/m
- taal, de
In de praktijk vatten taalgebruikers uit het noorden van het Nederlandse taalgebied deze woorden meestal als mannelijk op, maar voor veel Vlamingen en Zuid-Nederlanders zijn ze vrouwelijk.
Mannelijk óf vrouwelijk
Veel de-woorden zijn wel óf mannelijk óf vrouwelijk. De woordgeslachten van deze woorden worden in woordenboeken en -lijsten aangegeven met m. (mannelijk) of v. (vrouwelijk). Veel vrouwelijke woorden zijn te herkennen aan een bepaalde uitgang. Zo zijn woorden op -heid en -tie vrouwelijk, en woorden op -ing vaak ook. Klik voor een overzicht op het tabblad ‘Achtergrond’ hierboven.
Bij woorden voor personen en dieren let je niet op het woordgeslacht maar op het biologische geslacht. Dat geldt bijvoorbeeld voor minister. Dat is een mannelijk woord, maar als het om een vrouw gaat, gebruik je vrouwelijke verwijswoorden: ‘De minister begon haar antwoord met ...’, ‘De minister wist heel goed wat ze deed.’
Verschuiving
Al tientallen jaren zijn er verschuivingen te zien in het gebruik van woordgeslachten. In grote delen van Nederland wordt naar woorden die volgens de naslagwerken vrouwelijk zijn en concrete, telbare zaken aanduiden, zoals boerderij en wasmachine, met mannelijke voornaamwoorden verwezen. Dus niet: de boerderij en haar geschiedenis en ‘Onze wasmachine is al tien jaar oud maar ze doet het nog goed’, maar de boerderij en zijn gesciedenis en ‘Onze wasmachine is al tien jaar oud maar hij doet het nog goed.’
Klik op de links hieronder om meer te lezen over deze verschuiving. De links verwijzen naar artikelen die in ons tijdschrift Onze Taal hebben gestaan.
Blij met deze uitleg?
Met een donatie van € 5 steun je Onze Taal. Bedankt!
Vrouwelijke de-woorden
Veel vrouwelijke woorden hoef je niet steeds in een lijst op te zoeken, omdat je ze kunt herkennen aan hun vorm. De-woorden die eindigen op een van de volgende achtervoegsels, zijn bijna altijd vrouwelijk:
- -heid, -nis, -schap: waarheid, kennis, beterschap
— maar: het dichterschap, het gezelschap, het kampioenschap e.d. (zie ook deze pagina)
- -de, -te: liefde, diepte
— maar verzameltermen met ge- ervoor zijn onzijdig: het gebergte
- -ij, -erij, -arij, -enij, -ernij: voogdij, bakkerij, rijmelarij, woestenij, razernij
— maar: het schilderij
- -ing, -st (achter een werkwoordstam): wandeling, goedkeuring, winst
— maar: dienst is mannelijk; training is vrouwelijk én mannelijk
- -ie, -tie, -sie, -logie, -sofie, -agogie: familie, politie, visie, biologie, filosofie, demagogie
- -iek, -ica: muziek, logica
— maar onzijdig zijn: het antiek, het elastiek, het publiek
— vrouwelijk en onzijdig zijn: de/het automatiek, de/het diptiek, de/het kantiek, de/het mechaniek, de/het periodiek, de/het portiek, de/het reliek
— mannelijk en onzijdig is: de/het elektriek
— mannelijk, vrouwelijk en onzijdig is: de/het mozaïek
- -theek, -teit, -iteit: bibliotheek, puberteit, stabiliteit
- -tuur, -suur: natuur, censuur
— maar onzijdig zijn: het avontuur, het barbituur, het fournituur, het postuur
— vrouwelijk en onzijdig zijn: de/het garnituur, de/het montuur, de/het creatuur
- -ade, -ide, -ode, -ude: tirade, planetoïde, periode, attitude
— maar niet-telbare stofnamen op -ide zijn onzijdig, bijvoorbeeld chloride en bromide
- -ine, -se, -age: discipline, analyse, bagage
— maar onzijdig zijn: het percentage, het promillage
— vrouwelijk en onzijdig zijn: de/het bosschage, de/het voltage
- -sis, -tis, -xis: crisis, bronchitis, syntaxis
Blij met deze uitleg?
Met een donatie van € 5 steun je Onze Taal. Bedankt!
