Wat is juist: hartstikke bedankt of hardstikke bedankt?

Hartstikke betekende aanvankelijk ‘door een steek in het hart’; het werd oorspronkelijk geschreven als hartsteke. Vroeger kon hartstikke/hartsteke dan ook alleen maar gebruikt worden in combinatie met dood: hartstikke dood betekende ‘gedood door een steek (bijvoorbeeld een dolksteek) in het hart’. Later ging hartstikke dood ‘plotseling dood’ betekenen: ‘net zo abrupt overleden als iemand die een doodsteek in het hart gekregen heeft’. En nog later werd hartstikke een ‘gewoon’ bijwoord van graad met de betekenis ‘helemaal, heel erg’. En zo kunnen we nu spreken van een hartstikke mooi gebouw en hartstikke bedankt.

Meer hart- en hard-woorden

De betekenis (of herkomst) van hartstikke is dus niet zomaar af te leiden uit het woord zelf; daarom is het wel begrijpelijk dat veel mensen hardstikke schrijven. Bovendien bestaan er ook aardig wat woorden die met hard beginnen, zoals hardhandig, hardleers, hardnekkig en hardvochtig. Deze woorden bevatten allemaal het bijvoeglijk naamwoord hard. Hardvochtig bijvoorbeeld verwijst naar een grote hoeveelheid ‘hard vocht’ die men volgens een oud volksgeloof in het lichaam zou hebben. Maar in hartstikke zit dus het zelfstandig naamwoord hart, net als in hartgrondig, hartverscheurend en hartverwarmend.