Wat is juist: ‘Red de tijger!’ of ‘Redt de tijger!’?
‘Red de tijger!’ is juist. Red is hier een gebiedende wijs en die komt overeen met de ik-vorm van het werkwoord (‘ik red’).
De gebiedende wijs komt altijd overeen met de ik-vorm van het werkwoord: je voegt er dus geen t aan toe. Het maakt niet uit of er één persoon wordt aangesproken (‘Margriet, red de tijger!’) of miljoenen personen (‘Nederlanders, red de tijger!’). Vergelijk ‘Verlos de tijger!’ en ‘Help de tijger!’: ‘Verlost de tijger!’ en ‘Helpt de tijger!’ klinken raar. Hier is duidelijk te horen dat er geen t achter het werkwoord hoort te staan. Dat geldt dan ook voor werkwoorden waarvan de stam op een d eindigt.
Enkele voorbeelden van gebiedende wijzen:
- Bied de gasten een drankje aan!
- Geef ze ook een hapje!
- Leid me niet af!
- Maak me alstjeblieft op tijd wakker!
- Mijd de A12; er zijn werkzaamheden aan de weg.
- Word wakker, jongens!
Komt allen tezamen
Eeuwen geleden vond men dat het Nederlands net als het Latijn een meervouds-t van de gebiedende wijs zou moeten hebben. Dus net als het Latijnse veni (enkelvoud) en venite (meervoud) zou het Nederlands kom (enkelvoud) en komt (meervoud) moeten hebben. Deze meervouds-t komt bijvoorbeeld nog voor in de oude versregel ‘Komt allen tezamen’, in de uitroep ‘Komt dat zien!’ (‘kom allemaal kijken!’) en in ‘Makkers staakt uw wild geraas’ (uit het sinterklaasliedje).
Deze meervoudsvorm is echter een schrijftaalvorm gebleven die vooral vroeger gebruikt werd, maar die in de omgangstaal nooit heeft geleefd. Tegenwoordig geldt het schrijven van een t in aansporingen als ‘Redt de tijger!’ volgens de taalnorm als een spelfout(je). Wat daarbij de doorslag geeft, is dat je in ‘Help de tijger!’ ook geen meervouds-t zou schrijven. De regels voor de werkwoordspelling zijn voor alle werkwoorden hetzelfde, en gelden dus ook voor werkwoorden waarvan de stam op een d eindigt.
Gaat u zitten
Let op bij aansporingen als ‘Blijft u maar liggen’ en ‘Komt u nu maar weer overeind.’ Deze zinnen bevatten geen echte gebiedende wijs: er is nu een onderwerp (u) toegevoegd. Zo ook:
- Houdt u rekening met een wachttijd.
- Snijdt u zich niet in de vingers! Ik waarschuw maar even, want dat mes is scherp.
Klik voor meer voorbeelden van de gebiedende wijs op het tabblad ‘Voorbeelden’. Klik op het tabblad ‘Oefenen’ om een testje te maken.
Blij met deze uitleg?
Met een donatie van € 5 steun je Onze Taal. Bedankt!
Hieronder staan voorbeelden van zinnen met een gebiedende wijs en daaronder voorbeelden van aansporende zinnen zonder gebiedende wijs.
Zinnen met een gebiedende wijs
- Beklad de muur niet!
- Bid voor de vrede.
- Bied de gasten een drankje aan!
- Bind de saus met wat bloem.
- Braad het vlees kort aan.
- Brand een kaarsje voor me tijdens het tentamen.
- Brand los met jullie verhaal!
- Glijd niet uit! (‘Glij niet uit!’ mag ook)
- Houd de deur dicht! (‘Hou de deur dicht!’ mag ook)
- Houd de varens nat! (‘Hou de varens nat!’ mag ook)
- Leid me niet af!
- Meld problemen via het servicenummer.
- Mijd de A12; er zijn werkzaamheden aan de weg.
- Raad eens wie er morgen komt!
- In deze bak zitten munten van 2 euro. Raad maar hoeveel het er zijn!
- Rijd eens een beetje door!
- Scheid uw afval!
- Scheld niet in het verkeer!
- Schud de kaarten!
- Schud de kussens op!
- Smeed het ijzer als het heet is!
- Snijd de bloemen schuin af. (‘Snij de bloemen schuin af’ mag ook)
- Treed binnen allemaal!
- Treed tijdig af!
- Vermeld duidelijk je naam en leeftijd.
- Vermijd stress!
- Verraad je vrienden niet.
- Verzend het mailtje nu maar.
- Wed niet met kinderen!
- Word wakker, jongens!
- Zend je hartewens naar Postbus 51.
- Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder!
- Zoek jezelf, zusters, vind jezelf; wees en blijf alleen jezelf!
Beleefde aansporingen met u erbij
Deze zinnen bevatten geen gebiedende wijs, maar zijn beleefde aansporingen waarin u het onderwerp is. Daarom is stam + t goed.
- Biedt u de gasten alstublieft meteen een drankje aan, anders worden ze chagrijnig.
- Blijft u maar liggen
- Brandt u maar los met uw verhaal!
- Houdt u de kinderen alstublieft goed in de gaten; de stroming in dit riviertje is verrassend sterk.
- Houdt u rekening met een wachttijd.
- Komt u nu maar weer overeind.
- Snijdt u zich niet in de vingers! Ik waarschuw maar even, want dat mes is scherp.
- Knipt u zich alstublieft niet in uw vingers met die scherpe schaar.
Gebiedende wijs
Doe de ‘gebiedende wijs’-test!
Online training
Vond je deze test lastig? Dan is onze online training werkwoordspelling iets voor jou. In deze training krijg je niet alleen meer uitleg over de gebiedende wijs, maar over álle vormen van het werkwoord. Met behulp van filmpjes, stroomschema’s en oefeningen schrijf je alle werkwoorden binnen de kortste keren foutloos!
