Is het die of dat in de zin ‘Kies wijn of bier dat/die bij het eten past’?

‘Kies wijn die of bier dat bij het eten past’ is grammaticaal helemaal juist, maar klinkt erg stijf. De verwijzingen in deze zin zijn lastig omdat wijn een de-woord is en bier een het-woord. Bij (de) wijn hoort het betrekkelijk voornaamwoord die: ‘wijn die bij het eten past’. Bij (het) bier hoort dat: ‘bier dat bij het eten past’. Er is geen betrekkelijk voornaamwoord dat tegelijk naar een de-woord én een het-woord kan verwijzen.

In de praktijk – en zeker in spreektaal – gebruik je in dit geval het betrekkelijk voornaamwoord dat hoort bij het laatstgenoemde woord: ‘Kies wijn of bier dat bij het eten past.’ Of als je de volgorde omkeert: ‘Kies bier of wijn die bij het eten past.’ Hoewel dit veel voorkomt, is het niet voor iedereen acceptabel, omdat het grammaticaal net niet klopt.

Het is daarom vaak beter een andere oplossing te kiezen. Bijvoorbeeld:

• Kies een wijntje of biertje dat bij het eten past.
• Kies een wijn- of biersoort die bij het eten past.
• Kies (uit) wijnen en bieren die bij het eten passen.
• Kies een drankje dat bij het eten past.

Meer voorbeelden van herschrijvingen

Hieronder staan nog enkele voorbeelden van constructies zoals de wijn en het bier dat. Wie dit soort zinnen niet mooi vindt en ze wil herschrijven, kan bijvoorbeeld een woord in het meervoud kiezen, of een synoniem of een extra woord, afhankelijk van de precieze bedoeling en de context. Bij elke zin staan enkele suggesties.

1. Ze koken met groente en fruit dat anders weggegooid wordt.

• Ze koken met groente en fruit die anders weggegooid worden.
• Ze koken met groentes en vruchten die anders weggegooid worden.
• Ze koken met verse producten die anders weggegooid worden.

2. Een exoot is een dier of een plant die uit een ander land komt.

• Exoten zijn dieren of planten die uit een ander land komen.
• Een exoot is een dier of plant afkomstig uit een ander land.

3. Er komt snel een projectgroep of inkoopteam dat de zaak regelt.

• Er komt snel een project- of inkoopteam dat de zaak regelt.
• Er komt snel een team dat de zaak regelt.