Waarom zeg je ‘een mooi huis’ (zonder -e) en ‘een mooie woning’ (mét -e)?

Dat komt doordat woning en huis niet hetzelfde woordgeslacht hebben. Het is de woning en daarom is het een mooie woning. Maar het is het huis, en dat leidt tot een mooi huis.

Wél een e

Er komt wel een e achter het bijvoeglijk naamwoord als:

er een de-woord op volgt: de snelle auto, een mooie woning;
er een meervoud op volgt: snelle auto’s, mooie woningen, mooie huizen;
er een het-woord op volgt én het voorafgegaan wordt door het, dit, dat, mijn, jouw, zijn, haar, uw, ons, jullie, hun of de bezitsvorm van een eigennaam: het mooie schilderij, dit brede kanaal, ons mooie huis, uw lekkere recept, hun oude autootje, Lisa’s kleine zusje.

Géén e

Er komt geen e achter het bijvoeglijk naamwoord als:

er een het-woord op volgt én er geen ander woord voor staat: ‘Leuk huis hebben jullie’, ‘Mooi dingetje, die Apple’;
er een het-woord op volgt én het voorafgegaan wordt door het onbepaalde lidwoord een: een stoer meisje, een mooi jongetje;
er een het-woord op volgt én het voorafgegaan wordt door: ander, anderhalf, één, elk, enig, geen, genoeg, ieder, meer, menig, minder, (te) veel, wat, (te) weinig, welk, zo’n of zulk: ander vreemd geld, anderhalf belegd broodje, elk lief kind, enig goed nieuws, geen klein park, genoeg slap gepraat, meer lekker eten, menig nieuw Kamerlid, minder schoon water, te veel/weinig contant geld, veel mooi werk, welk slim kind, weinig goed nieuws, wat nieuw leesvoer, zo’n brutaal nest, zulk mooi weer.

Uitzonderingen

Op deze basisregels bestaan uitzonderingen:

een groot man: extra lading (‘in moreel/intellectueel opzicht groot’)
de muzikaal leider: functiebenaming
een ongebruikelijker procedure: de laatste onbeklemtoonde lettergreep van ongebruikelijkere mag wegblijven
het centraal station: vaste combinatie met een het-woord
het hachelijk avontuur: buigings-e blijft weg voor het-woorden omdat dat mooier/interessanter klinkt
het ellenlang uitweiden: uitweiden is eigenlijk een werkwoord