Wat is juist: ‘Anne noch Myra had het gezien’ of ‘Noch Anne, noch Myra had het gezien’?

Noch is een voegwoord, dat ‘en .... ook niet’, ‘en evenmin’ betekent. Het verbindt de delen van een opsomming aan elkaar, bijvoorbeeld ‘Anne’ en ‘Myra’, én voegt er een ontkenning aan toe. ‘Anne noch Myra had het gezien’ betekent dat Anne het niet had gezien en Myra ook niet. Je kunt noch ook herhalen: ‘Noch Anne, noch Myra had het gezien’. Er kunnen zelfs eindeloos veel nochs toegevoegd worden. Noch ... noch is een zogenoemde reeksvormer, net als en ... en, of ... of en zowel ... als.

Als je noch gebruikt, kun je je lezer even op het verkeerde been zetten. Bijvoorbeeld: ‘Meike lust appels, peren, sinaasappels, druiven noch kiwi’s.’ Doordat noch aan het eind van de zin staat, ziet de lezer pas laat dat de zin gaat over dingen die Meike níét lust. Je kunt noch dan beter herhalen: ‘Meike lust noch appels, noch peren, noch sinaasappels, noch druiven, noch kiwi’s.’ Die herhaling van noch legt veel nadruk op wat Meike allemaal niet lust. Als dat niet nodig is, is ‘Meike lust geen appels, peren, sinaasappels, druiven of kiwi’s’ beter.

Noch met een andere ontkenning

In een zin met de ontkenning niet of geen kun je daarna ook noch gebruiken. Bijvoorbeeld: ‘Ik ben vast niet de eerste, noch de laatste die dit bedenkt.’ Er valt dan een korte pauze voor noch, die meestal wordt weergegeven met een komma.

• Ik lust geen kiwi’s, noch bramen.
• Ik lust geen kiwi’s moet je weten, noch bramen.
• Ik hou in het algemeen niet zo van fruit, noch van rauwe groenten.
• Het verhaal is niet lang – het is zelfs tamelijk kort – noch ingewikkeld.

Vaste uitdrukkingen met noch

Noch komt ook voor in de vaste uitdrukkingen kind noch kraai hebben, geld noch goed hebben, heg noch steg weten, boe noch bah zeggen, dat raakt kant noch wal, vlees noch vis zijn, van toeten noch blazen weten, kop noch staart hebben, daar zit kraak noch smaak aan, paal noch perk kennen, rust noch duur hebben (of kennen) en ik heb er part noch deel aan.

Noch is iets anders dan nog

Pas op dat je noch niet verwart met nog. Nog is geen ontkennend woord. Het komt voor in zinnen als:

• Dat weet ik nog wel. (‘ik ben het niet vergeten’)
• Het gaat nog niet zo goed. (‘op dit moment’)
• Wacht nog even! (‘heel even’)
• Wil je nog koffie? (‘meer’)
• Nog een paar weken en dan ben je vrij. (‘over een paar weken’)