Betekent niets is minder waar ‘helemaal niet waar’ of juist ‘klopt, helemaal waar’?

Er staat in feite: ‘niets is onwaarder’, ‘ik kan niets bedenken wat nóg minder waar is’, dus: ‘dit is het onwaarst’. Een paar voorbeelden:

• De minister zegt dat de veranderingen in de zorg verbeteringen zijn. Niets is minder waar! (Het wordt alleen maar slechter.)
• We denken allemaal dat we rationele wezens zijn. Niets is minder waar! (Bijna al onze keuzes maken we grotendeels onbewust.)

Verwarring mogelijk

Er is iets vreemds aan de hand met ‘Niets is minder waar’: het wordt ook gebruikt als een bevestiging - in de betekenis ‘je hebt helemaal gelijk‘, ‘zo is het’ dus.

• Iedereen moet zich af en toe ontspannen, anders gaat het mis. - Niets is minder waar! (Inderdaad, wie zich niet af en toe ontspant, kan ziek worden.)
• Versgebakken brood ruikt heerlijk. - Niets is minder waar. (Ja, dat ruikt inderdaad heel lekker.)

‘Niets is minder waar’ is in deze laatste twee zinnen niet goed gebruikt. Dat het hier waarschijnlijk wel zal worden opgevat zoals het bedoeld is (‘Precies!’, ‘Zo is het!’), komt doordat de eerste zin min of meer een ‘algemeen aanvaarde waarheid’ is. In de volgende zin is dat anders. Dat levert meteen interpretatieproblemen op:

• Reizen met het openbaar vervoer is veel relaxter dan autorijden. - Niets is minder waar!

Als bedoeld is ‘Niet waar! (Laat mij maar lekker rustig in mijn auto zitten met een mooi muziekje aan)’, is ‘Niets is minder waar’ hier de juiste reactie. Als bedoeld is ‘Helemaal waar! (In de auto moet je voortdurend opletten en in de trein zit je rustig)’ is het fout gebruikt. Het moet dan worden vervangen door bijvoorbeeld ‘Helemaal mee eens!’

Kortom: als er verwarring kan ontstaan over de betekenis van ‘Niets is minder waar’, is het aan te raden de uitdrukking te vermijden. Duidelijker zijn bijvoorbeeld ‘Nee, juist niet’ en ‘Daar ben ik het niet mee eens.’ Gebruik ‘Niets is minder waar’ sowieso niet als bevestiging, maar kies voor bijvoorbeeld ‘Precies’, ‘Helemaal mee eens’ of ‘Zo is het!’