Wat is klinkerbotsing?

Klinkerbotsing betekent dat er twee klinkers naast elkaar staan die één klank kunnnen vormen, terwijl ze bij verschillende lettergrepen horen. Het is dus juist niet de bedoeling dat je ze als één klank leest.

Een voorbeeld van een woord met klinkerbotsing is beinvloeden. Zo (zonder trema) lijken de e en de i samen één klank te zijn: er lijkt iets als ‘bijn-vloeden’ te staan. Met een trema (beïnvloeden) zie je meteen dat de e en i bij verschillende lettergrepen horen. Je zet het trema altijd op de klinker waarmee de ‘nieuwe’ lettergreep begint.

In afleidingen zoals beïnvloeden (een afleiding van invloed) en in woorden als poëzie voorkom je klinkerbotsing met een trema. Daarover gaat deze pagina. Bij samenstellingen (zoals media-invloed) gebruik je een streepje om de klinkerbotsing op te heffen. Zie daarvoor deze pagina.

Afleidingen en ongelede woorden: trema bij klinkerbotsing

Bij afleidingen gebruik je een trema om klinkerbotsing te voorkomen. Een afleiding is een woord waarvan ten minste één deel niet als zelfstandig woord kan voorkomen. Dat deel is dan een voor- of achtervoegsel, zoals be- en -ig. Ook in ongelede woorden gebruik je een trema om klinkerbotsing te voorkomen. Een ongeleed woord is een woord dat je niet in betekenisvolle delen kunt verdelen, zoals poëzie en ruïne.

Klinkerbotsing bij twee klinkers

Hieronder staan de combinaties van twee klinkers die je als één klank kunt lezen. Als dat niet de bedoeling is, is een trema nodig op de eerste klinker van de ‘nieuwe’ lettergreep.

aa - Kanaän (deze combinatie komt alleen voor in ongelede woorden)
ae - kafkaësk, yogaën
ai - archaïsch, dadaïst, boeddhaïsering
au - Emmaüs, Emmaüsgangers (deze combinatie komt alleen voor in ongelede woorden)
ee - beëdigen, geëmmer
ei - beïnvloeden, geïnspireerd
eu - geüpgraded, geürbaniseerd
ie - skiën, Libiër
oe - jojoën, judoën
oi - hoboïste, monopoloïde, stoïsch
oo - coördineren, coöperatief
ou - Alcinoüs (deze combinatie komt een enkele keer voor in ongelede woorden)
ui - casuïstiek, perpetuïteit
uu - continuüm, vacuüm (deze combinatie komt alleen voor in ongelede woorden)

Klinkerbotsing bij drie of meer klinkers naast elkaar

Als er drie of meer klinkers naast elkaar staan en er dreigt een klinkerbotsing, dan kan alleen op een e of een i een trema komen: knieën, reëel, toegeëigend, heroïek, smeuïg, weeïg. In geuit en sluier komt dus geen trema op de u.

Bovendien komt er bij de opeenvolging van drie of meer klinkers geen trema direct na een i: aardbeien, dieet, glooiend, heiig, knoeier, officieel, ooievaar, waaien.

Ook na een lange ij komt geen trema: zijig, uitdijing, uitglijer.

Uitzondering: leenwoorden

Woorden uit andere talen vallen vaak niet onder de hierboven genoemde regels.

Latijnse leenwoorden die eindigen op -eum, -eus en -ei, krijgen geen trema: museum, petroleum, baccalaureus, extraneus, baccalaurei, extranei (hier is een aparte pagina over op onze site).
Franse leenwoorden die op -ien of -ienne eindigen, krijgen geen trema: opticien, elektricien, lesbienne, comédienne.
Engelse leenwoorden zoals client (uitgesproken als ‘klai-junt’), krijgen geen trema, zie deze pagina daarover.

Voor woorden met Latijnse en Griekse voorvoegsels, zoals co- en de-, gelden soms andere regels. Over dit soort woorden is ook meer te lezen op deze website: reïntegreren/re-integreren en coëxistentie/co-existentie.