Kan ik ChatGPT of een ander AI-model gebruiken voor mijn taalvragen?
Nee, een AI-model als ChatGPT is daar niet zo geschikt voor. Zo’n tool kan veel andere dingen, maar geeft geen betrouwbare antwoorden op taalvragen.
Hoe AI-modellen een antwoord ‘berekenen’
ChatGPT, Claude, Gemini en vergelijkbare tools zijn taalmodellen. Zo’n taalmodel is geen woordenboek of taaladviesdienst, maar het produceert antwoorden op basis van enorm grote hoeveelheden tekst die het eerder heeft verwerkt.
Een taalmodel ‘begrijpt’ taal niet, maar past statistiek toe. Het berekent welke woorden waarschijnlijk bij elkaar horen, omdat ze in de eerder verwerkte teksten ook bij elkaar stonden. Als je een vraag stelt, voorspelt het model dus woord voor woord met welke woorden een logisch antwoord opgebouwd kan worden. Het resultaat is een tekstje dat vaak heel natuurlijk en overtuigend overkomt.
Maar de antwoorden op taalvragen van AI-modellen zoals ChatGPT kloppen inhoudelijk lang niet altijd. Omdat een taalmodel geen echt begrip heeft van de wereld en van taal, kan het zomaar een tekst produceren waar feitelijke onjuistheden in staan. Bij het beantwoorden van taalvragen is dat een probleem, omdat je dan juist op zoekt bent naar een betrouwbaar, feitelijk verhaal.
Helaas is het heel moeilijk te beoordelen of een antwoord op iets waar je zelf al over twijfelde, inhoudelijk klopt. Als je zelf geen expert bent, is het moeilijk om door zo’n overtuigend verhaal heen te prikken.
De invloed van het bronmateriaal
AI-modellen zijn getraind op grote hoeveelheden tekst die veelal van het internet zijn gehaald. Dat bronmateriaal bepaalt in hoge mate de kwaliteit van de antwoorden. Op internet staat veel waardevolle informatie, maar ook verouderde, foutieve of onzorgvuldig geschreven teksten. Omdat ChatGPT niet altijd onderscheid maakt tussen bijvoorbeeld een wetenschappelijk (objectief) artikel en een persoonlijke (subjectieve) blogtekst, kan het uitleg over taal geven die niet altijd correct of zorgvuldig is.
Als bepaalde woorden of woordcombinaties vaak voorkomen in het bronmateriaal, is de kans ook groter dat die terugkomen in de antwoorden die AI-modellen geven. Dat kan ertoe leiden dat veelvoorkomende taal- en spelfouten (zoals onterechte spaties) of wijdverspreide misvattingen over taal en taalregels in een antwoord van ChatGPT kunnen verschijnen.
Daarnaast is ChatGPT vooral getraind op Engelstalige data. Het gevolg daarvan is dat het soms (nog) een beetje als vertaald Engels klinkt, en bij het beantwoorden van taalvragen lijkt het soms ook het Engels als uitgangspunt te nemen. Dat maakt het een stuk minder goed in vragen beantwoorden over de Nederlandse taal.
Hoe je je vraag stelt, speelt ook mee
Wat ook van invloed is op het antwoord dat je krijgt, is de manier waarop je je vraag stelt. ChatGPT houdt nooit kritisch je vraagstelling tegen het licht en vraagt niet uit zichzelf naar context of een toelichting van wat je precies bedoelt. Laat je belangrijke informatie weg, dan probeert zo’n model alsnog een antwoord te geven, ook al is dat eigenlijk nog helemaal niet mogelijk.
En als je in je vraag onbedoeld al een foute aanname doet, zal een taalmodel dat niet snel corrigeren. ChatGPT kan zelfs volledig tegengestelde adviezen geven, als je de vraag net iets anders formuleert.
Ben je benieuwd naar hoe ChatGPT de mist in gaat bij taalvragen, kijk dan eens op het tabblad ‘Voorbeelden’.
Hoe kom je dan aan een betrouwbaar antwoord op je taalvraag?
AI-modellen zoals ChatGPT, maar ook Claude, Gemini, Copilot, Grok en DeepSeek, zijn dus niet zo geschikt om antwoord te krijgen op taalvragen.
Voor goed taaladvies kun je beter bij een organisatie als Onze Taal zijn. Wij geven betrouwbare informatie en actuele uitleg op onze website, gebaseerd op degelijk onderzoek door taalkundigen. Bovendien kun je per mail, app of telefoon gratis een persoonlijk antwoord op je taalvraag krijgen van een van onze taaladviseurs. We denken dan goed met je mee en houden rekening met jouw specifieke situatie.
Waarvoor kun je ChatGPT wél goed gebruiken?
AI-modellen zoals ChatGPT zijn handig om ideeën op te doen, om teksten snel te laten samenvatten of te herschrijven, of om inspiratie te krijgen.
Daarnaast kan het (taal)verschijnselen die al ergens uitvoerig beschreven worden, aardig uitleggen op verschillende niveaus. Snap je een tekst over een taalkwestie dus niet helemaal? Als je die tekst kopieert naar een AI-tool, kan die het voor je samenvatten op een net andere manier, of het snel en redelijk goed vertalen naar een andere taal.
Hoe gaat het verder met AI?
AI-modellen zullen niet meer van het toneel verdwijnen. Bij Onze Taal kijken we ook met interesse naar de ontwikkelingen. We zijn namelijk wel geïnteresseerd in hoe ze zouden kunnen helpen met laagdrempelig taaladvies geven. Daarom onderzoeken we of het in de toekomst wél mogelijk is om met een eigen AI-tool, getraind op onze eigen data, betrouwbaar, snel en beter taaladvies te kunnen geven dan ChatGPT op dit moment doet.
Hoe ChatGPT het compleet bij het verkeerde eind heeft
Benieuwd wat voor verkeerde antwoorden een AI-model je voorschotelt als je taalvragen stelt? Bekijk de onderstaande vragen waar wij ChatGPT mee uitdaagden, en de onzin-antwoorden die we daarop kregen.
De vraag: “Hoe schrijf je ‘bronzen medaille winnaar’ in het Nederlands?”
ChatGPT zei:
“Goede vraag — er zijn eigenlijk een paar correcte manieren om ‘bronzen medaille winnaar’ te schrijven in het Nederlands, afhankelijk van de context.
De meest gebruikelijke vormen zijn:
- ✅ bronzenmedaillewinnaar → één woord (de aaneengeschreven vorm is volgens de officiële spellingregels het meest correct in samenstellingen).
- ✅ bronzen medaillewinnaar → ook toegestaan, vooral in journalistieke teksten voor leesbaarheid.
- ⚠️ bronzen medaille winnaar → minder correct, omdat samenstellingen in het Nederlands bij voorkeur aan elkaar geschreven worden.”
Maar:
Zowel het antwoord als de uitleg erbij klopt niet. Er is maar één antwoord juist van de drie opties die gegeven worden, namelijk bronzenmedaillewinnaar. De spelling bronzen medaillewinnaar zou uitdrukken dat de winnaar zelf van brons (of bronskleurig) is, in plaats van de medaille. Lees hier meer over de spelling van samenstellingen als bronzenmedaillewinnaar.
Daarnaast zitten er nog wat kleine onjuistheden in: voor de spellingregels maakt het niet uit wat de ‘meest gebruikelijke vormen’ zijn, en er zijn geen andere toegestane spellingen speciaal voor journalistieke teksten. Daarnaast bestaat er niet zoiets als een ‘minder correcte’ spelling: zulke samenstellingen worden niet ‘bij voorkeur’ aan elkaar geschreven, maar gewoon altijd. Ook vergeet ChatGPT nog een andere mogelijkheid in samenstellingen: het toevoegen van een streepje voor de duidelijkheid.
De vraag: “Waar komt de uitdrukking ‘ik ken je van haver tot gort’ vandaan?”
ChatGPT zei:
“Goede vraag — dat is een mooie, vrij oude uitdrukking.
De uitdrukking “iemand van haver tot gort kennen” betekent: iemand door en door kennen — dus heel goed weten hoe iemand is.
De uitdrukking stamt uit een tijd waarin haver en gort veel voorkomende graanproducten waren.
- Haver was voer voor paarden, maar ook een graan dat mensen aten.
- Gort is gepelde gerst, ook een graanproduct dat vroeger dagelijks werd gebruikt.
De verbinding van haver tot gort drukt uit: van het ene uiterste tot het andere — vergelijkbaar met van A tot Z.
Men kende die producten heel goed omdat ze overal in het huishouden en op het land aanwezig waren. Zo werd de uitdrukking een metafoor voor: alles van iemand weten — zoals je ook elk graankorrel kent.”
Maar:
Klinkt aannemelijk, maar dit antwoord is volledig onwaar. Van haver tot gort heeft oorspronkelijk niets met de graanproducten haver en gort te maken. De oorspronkelijke vorm van deze uitdrukking is van avere tot avere. Dat betekende ‘van ouder tot ouder’, ‘van vader op zoon’. Aver is een oud woord voor ‘stamverwant’, dat al lange tijd verouderd is. De uitdrukking van avere tot avere werd daardoor niet meer begrepen en werd verbasterd. Eerst werd het van haver tot haver en via andere varianten (zoals van haver tot klaver) werd het uiteindelijk van haver tot gort. Lees hier meer over van haver tot gort.
De vraag: “Wat is goed: ‘ergens langzaam naartoe werken’ of ‘ergens langzaam naar toewerken’?”
ChatGPT zei:
“Goede vraag — beide zinnen klinken bijna hetzelfde, maar er is één duidelijke taalkundige voorkeur.
Correct is: ergens langzaam naartoe werken.
Waarom? Het werkwoord is “toewerken naar iets”.
Als je dat combineert met naartoe, vervang je eigenlijk het “naar iets” door een plaatsbepaling (naartoe). Dan wordt:
- “Ik werk langzaam naar het doel toe”
→ “Ik werk langzaam naartoe”
“naar toewerken” is dubbelop:
- “naar” zit al ín toewerken naar iets
- en dan nog een extra “naar” is overbodig.
Dus:
- ✔ “Ik werk langzaam naartoe.”
- ✔ “Ik werk langzaam naar mijn doel toe.”
- ❌ “Ik werk langzaam naar toewerken.”
In de praktijk zeggen sommige mensen in spreektaal wel “naar toewerken”, maar dat is taalkundig niet zuiver.”
Maar:
Het klinkt taalkundig verantwoord, maar dit antwoord klopt echt niet. Er zitten wel stukjes waarheid in verstopt, en mooie taalkundige termen, maar de conclusie is volledig verkeerd. Het werkwoord is inderdaad ‘toewerken naar iets’, maar juist daarom schrijf je ‘ergens langzaam naar toewerken’. Met een plaatsbepaling of met iets dubbelops heeft het helemaal niks te maken. Daarnaast wordt ‘Ik werk langzaam naartoe’ als een juiste zin genoemd, maar in het Nederlands in dat een ongrammaticale zin. Tot slot suggereert de laatste zin ook nog eens dat ‘naar toewerken’ in spreektaal anders klinkt dan ‘naartoe werken’, maar bij een spellingvraag speelt ‘spreektaal’ helemaal geen rol – het gaat immers om de schriftelijke weergave van (gesproken) taal.
