Wat betekent iemand/iets van haver tot gort kennen en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Als je iemand (of iets) van haver tot gort kent, ken je iemand (of iets) heel goed.

Van haver tot gort heeft oorspronkelijk niets met de graanproducten haver en gort te maken. De oorspronkelijke vorm van deze uitdrukking, die al in de Middeleeuwen voorkwam, is van avere tot avere. Dat betekende ‘van ouder tot ouder’, ‘van vader op zoon’. Aver is een oud woord voor ‘stamverwant’, dat al lange tijd verouderd is. De uitdrukking van avere tot avere werd daardoor niet meer begrepen en werd verbasterd. Eerst werd het van haver tot haver en via andere varianten (zoals van haver tot klaver) werd het uiteindelijk van haver tot gort. Gort is gepelde gerst, een andere graansoort dan haver. Iemand van haver tot gort kennen ontstond kennelijk dankzij de bijgedachte ‘iemand kennen zoals een granenexpert alles over granen weet, van haver tot gort’. Van haver tot gort is een geval van volksetymologie: een niet meer begrepen woord werd vervangen door een woord dat erop lijkt.

Meer lezen?

• F.A. Stoett, Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden (1923)
• Carolus Tuinman, De oorsprong en uitlegging van dagelyks gebruikte Nederduitsche spreekwoorden, opgeheldert tot grondig verstand der vaderlandsche moedertaal. Deel I (1726)