Hoe ontstaan nieuwe woorden?

Nieuwe woorden kunnen op verschillende manieren ontstaan. Ze kunnen uit een andere taal worden overgenomen, maar ze kunnen ook worden afgeleid van een bestaand woord of worden samengesteld uit twee of meer bestaande woorden.

Meestal ontstaan nieuwe woorden door afleiding, samenstelling en ontlening. Nieuwvormingen, dus echt nieuw verzonnen woorden, zijn zeldzaam.

Afleiding

Woorden kunnen van andere woorden worden afgeleid door toevoeging van een of meer voor- of achtervoegsels. Academisering is op die manier afgeleid van academie, naar analogie van woorden als automatisering, mcdonaldisering en globalisering. Een ander voorbeeld is verbronzen, naar analogie van vergulden en verzilveren. De betekenis van deze woorden is meestal direct duidelijk. Een woord als wiiën is afgeleid van de merknaam Wii. Een creatief voorbeeld is brus, dat sinds 2009 in de grote Van Dale staat; het is een samentrekking van broer en zus.

Samenstelling

Heel veel woorden worden gevormd door twee (of meer) bestaande woorden aan elkaar te plakken. Zo zijn vrij recent bijvoorbeeld eikenprocessierupsjeukpiek en boerkabuddy gevormd. Ook van deze woorden is de betekenis vaak direct duidelijk.

Nieuwvorming

Soms worden er echt nieuwe woorden bedacht. Uit het verleden zijn mantelzorg en epibreren daar voorbeelden van.

Ontlening

Door contact met andere volken en culturen komen we ook in contact met andere woorden, die vaak onvertaald overgenomen worden. Voorbeelden daarvan zijn bijvoorbeeld quinoa, halal, faya, crowdsourcing en smirten. Werkwoorden worden wel altijd op zijn Nederlands vervoegd: we zeggen niet ‘Heb je dat bestand saved?’, maar ‘Heb je dat bestand gesaved?’ Soms worden woorden uit andere talen letterlijk vertaald; dat worden ‘leenvertalingen’ genoemd. Voorbeelden zijn: handhaven (van het Franse maintenir), luidspreker (van het Engelse loudspeaker), spitskandidaat (van het Duitse Spitzenkandidat) en voorwoord (van het Duitse Vorwort).