Hypallage

Een hypallage is een stijlfiguur. Hypallage betekent letterlijk ‘verwisseling’. Het Griekse hupallagè betekent ‘verandering’ (van hupo- (‘onder’) en allassein (‘verruilen’)).

De hypallage is een bijzondere combinatie van een bijvoeglijk naamwoord en een zelfstandig naamwoord. In zo’n combinatie verschuift er iets in de relatie tussen deze woorden: het bijvoeglijk naamwoord staat weliswaar voor zijn kern, maar het verwijst naar iets of iemand anders, bijvoorbeeld de waarnemer. Enkele voorbeelden zijn:

• de warme bakker (niet de bakker is warm, maar zijn brood, omdat hij het zelf bakt);
• een luie stoel (niet de stoel is lui, maar wie erin gaat zitten);
• een goed glas wijn (niet het glas is goed, maar de wijn);
• een lekker bordje soep (niet het bordje is lekker, maar de soep);
• een glijdende schaal (niet de schaal glijdt, maar iets anders verandert geleidelijk); 
• een droevige gebeurtenis (de gebeurtenis is niet droevig, maar ze wekt droefheid op);
• een verstandige beslissing (de beslissing is niet verstandig, maar degene die de beslissing neemt);
• een sexy pak (het pak is niet sexy, maar degene die het draagt);
• een staande receptie (niet de receptie staat, maar de bezoekers);
• een staande ovatie (niet de ovatie staat, maar de mensen die klappen);
• een gezonde maaltijd (de maaltijd is niet gezond, maar degenen die de maaltijd eten blijven gezond);
• een sociale huurwoning (niet de huur of de woning is sociaal, maar het idee erachter).

De hypallage is een vorm van metonymisch of indirect taalgebruik.