Wat is naamwoordstijl?

Naamwoordstijl is een schrijfstijl met te veel zelfstandige naamwoorden op plaatsen waar ook een vervoegd werkwoord zou kunnen staan.

Je spreekt vaak van ‘naamwoordstijl’ als er veel zelfstandige naamwoorden in een tekst staan die rechtstreeks van werkwoorden zijn afgeleid. Bijvoorbeeld:

betoog, gebruik, herstel, ontwerp (de stam van het werkwoord)
verbetering, rapportage, sollicitatie (met een achtervoegsel zoals -ing of -atie)
het aanvragen, het beslissen, het rapporteren, het insturen (het hele werkwoord met het ervoor)

Naamwoordstijl maakt een tekst afstandelijker, abstracter en onpersoonlijker. Daardoor wordt de tekst voor veel lezers moeilijker te begrijpen.

We spreken alleen van ‘naamwoordstijl’ als een tekst opvallend veel zelfstandige naamwoorden bevat die van werkwoorden zijn afgeleid. Eén zo’n naamwoord is natuurlijk geen probleem. Bovendien heeft het gebruik van dit soort zelfstandige naamwoorden ook voordelen, waardoor ze soms zelfs een goede keuze zijn (zie verder naar beneden op deze pagina).

Nadelen van de naamwoordstijl

1. Teksten met naamwoordstijl maken je tekst abstract en afstandelijk. Dat komt doordat buiten beeld blijft wie of wat iets doet of is.

Het streven naar een verbetering van de klantenservice blijft een speerpunt.

2. Naamwoordstijl leidt tot veel ‘kleurloze werkwoorden’ in je tekst (bestaan uit, leiden tot, te maken hebben met, plaatsvinden, zorgen voor) en tot schrijftaal-werkwoorden (betrekking hebben op, verband houden met).

De aanpak moet leiden tot een verbetering van de klantenservice en moet zorgen voor het verminderen van het beroep dat burgers doen op hulplijnen.
Het stijgen van de prijzen houdt mede verband met de stijging van de prijzen voor grondstoffen.

3. Door naamwoordstijl krijg je een opeenhoping van voorzetsels. Je lezer kan zich bij zo’n keten van voorzetsels en naamwoorden moeilijk een concreet beeld vormen. De tekst gaat niet leven.

De aanpak moet leiden tot een verbetering van de klantenservice en moet zorgen voor het verminderen van het beroep dat burgers doen op hulplijnen.
Gisteren vond de ondertekening van het voornemen tot samenwerking plaats door de directeuren van de deelnemende bedrijven.

Hoe herschrijf je naamwoordstijl?

Laat werkwoorden werken. Je tekst wordt levendiger, persoonlijker en concreter als je enkele naamwoorden vervangt door een vervoegd werkwoord en erbij zet wie er iets doet, wil, gaat doen, etc.

Enkele tips

1. Ga op zoek naar hele werkwoorden met het of een ervoor in de tekst, zoals het streven, het besturen, een omzien naar.
Vraag je af: wie doet hier wat? Herschrijf de zin met die handelende persoon erin.

Abstract: Het streven naar een verbetering van de klantenservice blijft een speerpunt.
Concreet: De gemeente wil de klantenservice blijven verbeteren.

Soms is een constructie met te een goed alternatief:

Abstract: Het bereiken van een groot publiek is belangrijk.
Concreet: Het is belangrijk een groot publiek te bereiken.

2. Ga op zoek naar naamwoorden die eindigen op -ing of -atie, die van werkwoorden zijn afgeleid, zoals ondertekening en activatie.
Vraag je af: wat gebeurt hier? Wie of wat doet iets? Herschrijf de zin met die handelende persoon of instantie erin.

Abstract: De stijging van het aantal infecties met meningokokken is reden tot zorg.
Concreet: Er zijn steeds meer infecties met meningokokken en dat is zorgelijk.
Abstract: Voor de activatie van de kaart is een pincode nodig.
Concreet: U/je kunt de kaart alleen activeren met een pincode.

3. Kijk naar zinnen met een reeks voorzetsels. Daar staan ongetwijfeld veel naamwoorden. Maak van een of meer daarvan een werkwoord met een handelende persoon als onderwerp.

Afstandelijk: Gisteren vond de ondertekening van het voornemen tot samenwerking plaats door de directeuren van deze bedrijven
Levendig: Gisteren hebben de directeuren van deze bedrijven een samenwerkingsplan ondertekend.

4. Ga op zoek naar zinnen met een door-bepaling, zoals door de gemeente of door de docent. Geef die persoon of instantie een actieve rol in de zin.

Afstandelijk: Na het verhogen van het loon door de werkgever wordt er harder gewerkt door de medewerkers.
Levendig: Sinds de werkgever het loon heeft verhoogd, werken de medewerkers harder.

Meer voorbeelden

Hieronder staan nog meer voorbeelden van naamwoordconstructies. Daarachter staat een formulering die iets levendiger overkomt.

buiten behandeling laten → niet behandelen
ondertekening laten plaatsvinden → ondertekenen
van oordeel zijn → oordelen, vinden
tot een verhinderen van de aanbrenging van de hekken komen → verhinderen dat de hekken worden aangebracht, verhinderen dat iemand hekken neerzet, verhinderen dat er hekken komen

Voordelen van naamwoordstijl

Naamwoordstijl is nuttig als de nadruk niet ligt of hoeft te liggen op de handelende persoon.

1. Soms is niet bekend of niet relevant wie iets doet, maar alleen dát het gebeurt.

Het herbestraten van de straat geeft helaas altijd wat overlast.
Het met spoed behandelen van deze patiënten gaat ten koste van andere patiënten.

2. Soms staat een gebeurtenis of handeling zelf centraal, of een proces of concept.

Na restauratie van het landgoed zijn bezoekers weer welkom.
Vaak koppen leidt tot hersenschade bij voetballers.
Voor het uitvoeren van zo’n klus is ervaring nodig.

3. In tussenkopjes en titels vestigen naamwoorden kort en bondig de aandacht op een gebeurtenis of (algemeen) verschijnsel.

Opname van zuurstof
Afname aantal woninginbraken
Het veilig opslaan van gegevens steeds belangrijker

4. Er zijn gevallen waarin het te persoonlijk en confronterend is als je expliciet zegt wie iets doet of moet doen. De naamwoordstijl is afstandelijker en verzacht daardoor de boodschap.