Wat is goed: Jan en alleman of jan en alleman?

Jan en alleman betekent ‘iedereen’. Je komt deze uitdrukking tegen in zinnen als ‘Het is niet de bedoeling dat Jan en alleman dwars door de bloembollenvelden struint.’ (Het meervoud struinen kan ook, zie deze pagina.)

Hoofdletter: Jan en alleman

Volgens de officiële spelling is Jan en alleman juist. Ook al verwijs je met Jan niet naar een concrete persoon die Jan heet, toch schrijf je een hoofdletter J. Dat geldt ook voor Jan in deze uitdrukkingen:

• Jan Modaal (‘gewone mensen’)
• Jan Publiek (‘het gewone publiek’)
• Jan met de korte achternaam (‘sukkel’)
• Jan met de pet (‘gewone mensen’)

In deze uitdrukkingen staat volgens de officiële spellingregels de voornaam Jan, ook al gaat het hier om een “archetypische en fictieve figuur”. Met dat laatste is bedoeld: een soort oer-Jan of een verzonnen Jan, waarmee dan personen in het algemeen bedoeld zijn.

Kleine letter: een hele jan

In de volgende uitdrukkingen is jan(tje) volgens de officiële spelling met kleine letter:

• een hele jan zijn (‘een grote vent zijn’)
• de grote jan uithangen (‘doen alsof je heel wat bent’)
• een slap jantje (‘een sukkel’)

Het verschil met Jan en alleman is dat hier een lidwoord voor de uitdrukking staat. Dat is een aanwijzing dat je hier niet te maken hebt met een persoon met de voornaam Jan, maar met een woord dat in het algemeen ‘iemand, persoon’ betekent. Deze uitdrukkingen zijn dus te vergelijken met gevallen als een nieuwsgierig aagje en een brave hendrik.

Kleine letter en aan elkaar: janlul

Er zijn ook woorden met jan die je officieel met een kleine letter moet schrijven én vast aan het woord dat erachter staat:

• een janlul (‘iemand voor wie je geen respect kunt hebben, sukkel’)
• het janhagel (‘de gewone mensen’)
• een janhen (‘bangig iemand’)
• een jankrent (‘gierig iemand’)

Daarnaast moet er in jan-contant (‘iemand die altijd contant betaalt, een betrouwbare handelspartner’), jan-moeial (‘iemand die zich overal mee bemoeit’) en jan-stavast (‘een standvastige persoon’) officieel een streepje staan.

Alternatief: jan en alleman, jan lul, jan contant

Wat ons betreft is het goed te verdedigen om in een hele jan én bijvoorbeeld in jan en alleman, een jan lul en een jan contant een kleine letter en spaties te schrijven. Dan laat je de algemene spellingregel de doorslag geven dat het hier niet gaat om concrete personen met de naam Jan. Bovendien laat je de moeilijk te beredeneren keuze voor spatie, geen spatie of streepje achterwege. In de spellinglijst op deze website vermelden we deze alternatieven naast de officiële spelling.

Klik op het tabblad ‘Voorbeelden’ hierboven voor een overzicht van alle vaste combinaties met jan/Jan.