Wat is juist: ‘Dat kostte mij heel wat hoofdbreken’ of ‘Dat kostte mij heel wat hoofdbrekens’?
Beide zinnen zijn goed, maar tegenwoordig is heel wat hoofdbrekens (met een s dus) veel gebruikelijker.
Hoofdbreken(s) betekent ‘zware overpeinzing’, ‘grote geestelijke inspanning (om een probleem op te lossen)’. Bijvoorbeeld:
- Na veel hoofdbreken wist ik het cryptogram op te lossen.
- Na veel hoofdbrekens wist ik het cryptogram op te lossen.
- Deze crisis heeft ons heel wat hoofdbreken gekost.
- Deze crisis heeft ons heel wat hoofdbrekens gekost.
- Het is fijn om zonder enig hoofdbreken op vakantie te kunnen gaan.
- Het is fijn om zonder enige hoofdbrekens op vakantie te kunnen gaan.
Tegenwoordig is hoofdbrekens met een s aan het einde het gebruikelijkst. Dat geldt wat minder voor na/zonder/met enig hoofdbreken(s): ‘Na/zonder/met enig hoofdbreken wist ik het antwoord op het raadsel’ lijkt nog steeds iets gebruikelijker dan ‘Na/zonder/met enig hoofdbrekens wist ik het antwoord op het raadsel.’ Dat komt vermoedelijk door de oorsprong van hoofdbreken: het is eigenlijk een werkwoord. Na enig hoofdbreken is vergelijkbaar met na enig onderhandelen. Klik voor meer informatie over het ontstaan van de vorm hoofdbrekens op het tabblad ‘Achtergrond’.
Blij met deze uitleg?
Met een donatie van € 5 steun je Onze Taal. Bedankt!
Hoe is de vorm hoofdbrekens ontstaan?
Hoofdbreken is gevormd op basis van de uitdrukking zich het hoofd breken. Hoofdbreken is eigenlijk geen zelfstandig naamwoord, maar een heel werkwoord, een onbepaalde wijs. Het hoofdbreken is dus vergelijkbaar met (het) onderhandelen in bijvoorbeeld ‘Dat kostte heel wat uren onderhandelen.’
Zo’n heel werkwoord heeft geen meervoudsvorm. De s van hoofdbrekens is oorspronkelijk dan ook geen meervouds-s, maar een bezits-s (een tweedenaamvals-s). Na heel wat hoofdbrekens moet je dus eigenlijk lezen als ‘na heel wat uren van hoofdbreken’. Deze bezits-s komt bijvoorbeeld ook voor in een uur gaans (‘een uur van gaan’).
De s van hoofdbrekens is in de loop van de twintigste eeuw ‘geherinterpreteerd’ als meervouds-s. Tegenwoordig zal vrijwel iedereen deze s als meervouds-s opvatten. Dat komt ook doordat hoofdbrekens goed bij andere ‘jonge’ meervouden van zelfstandig gebruikte werkwoorden (onbepaalde wijzen) past, zoals verlangens (een meervoud dat inmiddels ook al meer dan honderd jaar voorkomt), optredens (sinds 1976 in Van Dale), aandenkens en voorkomens (beide sinds 1999 in Van Dale).
Blij met deze uitleg?
Met een donatie van € 5 steun je Onze Taal. Bedankt!
