Wat is de ‘bepaling van gesteldheid’?

De bepaling van gesteldheid is een zinsdeel dat deels bij het onderwerp of het lijdend voorwerp hoort slaat én deels bij het werkwoord (of de werkwoorden) in de zin.

De bepaling van gesteldheid, ook wel predicatieve bepaling of dubbelverbonden bepaling genoemd, heeft een dubbele functie. Dit zinsdeel geeft informatie over het onderwerp of het lijdend voorwerp van de zin én het geeft meer informatie over datgene wat in het gezegde wordt uitgedrukt.

De bepaling van gesteldheid is vaak een bijvoeglijk naamwoord of een voltooid of tegenwoordig deelwoord (of een woordgroep met zo’n woord als kern), maar het kan ook een zelfstandig naamwoord of eigennaam zijn, en ook een woordgroep met als of een voorzetsel aan het begin.

Eigenlijk is bepaling van gesteldheid een overkoepelende term, waar drie soorten bepalingen onder vallen:

de bepaling van gesteldheid tijdens de handeling
de bepaling van gesteldheid volgens de handeling
de bepaling van gesteldheid als gevolg van de handeling

1. Bepaling van gesteldheid tijdens de handeling

De ‘bepaling van gesteldheid tijdens de handeling’ zegt iets over de ‘staat waarin’ (de ‘gesteldheid waarmee’) een onderwerp of een voorwerp iets doet of iets is. Je kunt de bepaling in dat geval vaak herschrijven tot een bijzin met terwijl of toen:

Ik zag de hond blaffend de hoek om komen. (‘Ik zag de hond, terwijl hij aan het blaffen was, de hoek om komen.’)
Ze hebben de gewonde zwaar bloedend naar binnen gedragen. (‘Terwijl de gewonde zwaar bloedde, hebben ze hem naar binnen gedragen.’)
Ze lag klaarwakker in bed. (‘Terwijl ze klaarwakker was, lag ze in bed.)
Als puber was mijn zus erg vervelend. (‘Toen ze puber was, was mijn zus erg vervelend.’)

2. Bepaling van gesteldheid volgens de handeling

De ‘bepaling van gesteldheid volgens de handeling’ beschrijft een ‘gesteldheid’ (toestand, staat) van het onderwerp of voorwerp van de zin. Het gaat in veel gevallen om een oordeel of waardering. Vaak zijn omschrijvingen met wat betreft of volgens mogelijk.

De taart smaakt geweldig! (‘De taart is geweldig wat de smaak betreft.’)
Sam vond de film erg spannend. (‘Volgens Sam was de film erg spannend.’)
We noemen onze dochter Anna. (‘Volgens ons heet onze dochter Anna.’)

3. Bepaling van gesteldheid als gevolg van de handeling

De ‘bepaling van gesteldheid als gevolg van de handeling’ geeft het resultaat van de beschreven handeling aan. Deze bepaling wordt ook resultatieve werkwoordsbepaling genoemd.