Page 24 - OnzeTaal_okt2020_HR

TAALLOKET TAALADVIESDIENST

VRAAG VAN DE MAAND

GGD’S OF GGD’EN?

Voor een coronatest kun je in Nederland
terecht bij de GGD: de Gemeentelijke Ge-
neeskundige Dienst. Wat is het meervoud
van GGD: GGD’s of GGD’en?
Zowel GGD’s als GGD’en is juist. Daarmee is
GGD wel een uitzondering: de meeste afkor-
tingen hebben maar één meervoud, en dat
eindigt meestal op een s.
Afkortingen hebben een eigen meervouds- Illustratie: Matthijs Sluiter
vorm, die niet hoeft samen te hangen met
het woord of de woorden waar ze een afkor-
ting van zijn. De woordgroep besloten ven-
nootschap bijvoorbeeld heeft een meervoud
op -en (besloten vennootschappen), maar het meer-
voud van de afkorting bv is bv’s. NIEUW OP ONZETAAL.NL
Een vaste regel is er niet voor, maar er is wel een
patroon waarneembaar, dat op natuurlijke wijze ont-
staan is: vrijwel elke afkorting heeft een meervoud GENDER
op een s. Het is bijvoorbeeld ook cao’s en azc’s – ook Het woord gender kun je op z’n Engels uitspreken – dus
al zijn de ‘volledige’ meervoudsvormen collectieve met een dzj-klank aan het begin. Maar de vernederlandste
arbeidsovereenkomsten en asielzoekerscentra. Alleen uitspraak, met de g van geld, wordt ook steeds gewoner.
afkortingen die zelf al op een s eindigen, krijgen Dat geldt ook voor samenstellingen als genderinclusief en
een meervoud op -en, in verband met de uitspraak: genderfluïde.
obs - obs’en (openbare basisschool), cms - cms’en Meer uitleg: www.onzetaal.nl/gender.
(contentmanagementsysteem), enz.
Volgens dit patroon is het meervoud van GGD dus
GGD’s. Maar GGD-organisaties gebruiken zelf al jaren LITTEKEN/LIDTEKEN
consequent de vorm GGD’en. Dit meervoud is gaande- De juiste spelling is litteken. Het eerste deel heeft niets met
weg zó ingeburgerd geraakt dat het ook al enige tijd lid te maken, hoewel dat ook ‘lichaamsdeel’ kan betekenen.
Litteken is ontstaan uit lic-teken, met lic – de voorloper
De meeste afkortingen van lijk – in de betekenis ‘lichaam, lijf, vlees’. Een litteken
(lic-teken) is dus ‘een teken (van een wond) in het vlees’.
hebben maar één meervoud, De k-klank veranderde gaandeweg in een t, onder invloed
van de eropvolgende klank.
en dat eindigt meestal Meer uitleg: www.onzetaal.nl/litteken.

op een s. DE HAND MET IETS LICHTEN
Wie ‘de hand licht’ met bepaalde regels, houdt zich er niet
aan. Ook kan de hand met iets lichten betekenen dat je je
in de naslagwerken staat, naast het oudere (en voor gemakkelijk van iets afmaakt of ergens niet goed op let.
veel mensen nog altijd gewonere) GGD’s. De grote Lichten betekent hier ‘minder zwaar maken’. Letterlijk
Van Dale bijvoorbeeld vermeldt beide meervouds- gezien is met de hand lichten bedoeld dat je de druk van je
vormen al sinds 2005. hand (waarmee je iets vast- of tegenhoudt) vermindert.
afkorting krijgt een apostrof als je de afkorting letter Figuurlijk werd het ‘verminderen van de druk’ opgevat als
Nog even over de spelling: het meervoud van een
ONZE TAAL 2020 — 10 (‘see-em-es’), en ook als het een afkorting in hoofd- EMOJI/EMOJI’S
‘niet streng vasthouden aan eisen of regels’.
voor letter uitspreekt, zoals bij bv (‘bee-vee’) en cms
Meer uitleg: www.onzetaal.nl/handlichten.
letters betreft, zoals GGD en FAQ. Maar bij afkortingen
die je als ‘gewoon woord’ uitspreekt, zoals vip en led,
komt de s er direct aan vast: vips (niet vip’s), leds
Van emoji bestaan twee meervouden: emoji en emoji’s. Emoji’s
is logischer als je het vergelijkt met bijvoorbeeld kiwi’s en
(niet led’s). Alleen als zo’n afkorting op een open
klinker eindigt, is de apostrof in verband met de
delijker: uit een zin als ‘Ken jij deze emoji’s?’ blijkt meteen
uitspraak weer wél nodig: havo’s, soa’s – net als bij
dat het om meerdere ‘symbooltjes’ gaat; ‘Ken jij deze emoji?’
kano’s en paprika’s. alibi’s, en is ook het gebruikelijkst. Bovendien is emoji’s dui-
is dubbelzinnig.
24 Meer uitleg: www.onzetaal.nl/emoji.