Page 43 - 03 Onze Taal mei-juni THEMA Taal en dier 2025 HR

een list een stuk kaas afhandig maakt. Zijn dieren waren De spin Sebastiaan
geen complexe personages, maar eerder typetjes die één
specifieke eigenschap belichaamden, zoals onnozelheid of
gierigheid. De allerbekendste kinderboekenschrijfster in het
In de Middeleeuwen werden deze verhalen in het Nederlands, Annie M.G. Schmidt, liet allerlei dieren
Nederlands vertaald en verzameld in een werk dat bekend aan het woord: van het schaap Veronica tot en met de
kwam te staan als Esopet (afgeleid van de naam Aesopus), kakkerlak Zaza in Pluk van de Pette et (“Ik lust wel een

waarbij de vertaler opmerkte dat hij de lezers iets wilde appelschilletje”). Maar het bekendste dierengesprek
bijbrengen over de menselijke natuur. De dieren in de fabels uit haar oeuvre is misschien wel dat tussen de spin
fungeerden als een soort handpoppen; er was geen nood- Sebastiaan en zijn familie:
zaak om te geloven dat ze werkelijk konden spreken. Ze
dienden vooral als karakters. Hij zei tot alle and’re spinnen:
De fabel heeft een lange traditie in de Nederlandse Vreemd, ik weet niet wat ik heb,
literatuur. Van den vos Reynaerde is in wezen een aaneen- maar ik krijg zo’n drang van binnen
schakeling van fabel-achtige verhalen, en ook in sprookjes tot het weven van een web.
duiken pratende dieren op, zoals de wolf uit Roodkapje
(“Grootmoeder, wat heb je een grote oren!” – “Dat is om je Zeiden alle and’re spinnen:
beter te kunnen horen!”).
O, Sebastiaan, nee, Sebastiaan,
Moderne sprookjes kom, Sebastiaan, laat dat nou,
wou je aan een web beginnen
Ook in de moderne tijd wordt er over sprekende dieren in die vreselijke kou?
geschreven. Opmerkelijk genoeg werden er tussen en
vier schrijvers geboren die dieren een stem zouden
geven: Godfried Bomans ( - ), Marten Toonder
( - ), Annie M.G. Schmidt ( - ) en Anton
Koolhaas ( - ). Wat verbindt deze schrijvers?
Waarom was juist deze generatie zo gefascineerd door
pratende dieren? Dat is lastig te zeggen – maar het is wel
opvallend. En het is al net zo opvallend dat Niko Tinbergen
( - ), die een Nobelprijs won voor zijn onderzoek
naar diergedrag, slechts een paar jaar ouder was.

Koolhaas gebruikt dieren

niet om via een omweg iets

over mensen te zeggen.

De moderne sprookjes- en fabelschrijver Godfried
Bomans liet geregeld dieren aan het woord. Het bekendst is
waarschijnlijk zijn Erik of het klein insectenboek, waarin zelfs
de onwaarschijnlijkste dieren kunnen spreken: insecten
zoals de wesp en de spin, elk met een eigen stijl en taal-
gebruik. De spin spreekt zijn bezoeker direct aan met jij
en jou, terwijl mevrouw Van Vliesvleugel, een wesp, zich
uitdrukt in plechtige volzinnen als: “Een heer is een heer,
men is het of men is het niet. Is men het, dan is men het
ook, maar is men het niet, welnu, dan is men het ook niet.”

Franse woorden
Met zijn Bommel-saga, de verhalen over Tom Poes en
Olivier B. Bommel, was Marten Toonder minstens zo
beroemd als zijn leeftijdsgenoot Bomans. Dat Tom →

Onze Taal 43

2
5

:
5
0
9
9
-
OT_0325_42-44 Sprekende dieren.indd 43
O T _ 0 3 2 5 _ 4 2 - 4 4 S p r e ke n d e d i e r e n . i n d d 4 3 2 29-04-2025 09:59 9
0
2
0
4
-