Page 42 - 03 Onze Taal mei-juni THEMA Taal en dier 2025 HR
P. 42
Pratende dieren
!
Pratende
dieren in
de literatuur
Al eeuwen en eeuwen laten we in onze verhalen
dieren tot ons spreken. Waarom eigenlijk?
Marc van Oostendorp
e allereerste dichtregels in het Nederlands lijken dieren niet alleen de hoofdrol, maar ze zijn ook buiten-
zo uit een snavel te komen: “Zijn alle vogels gewoon welbespraakt. Tijdens de rechtszaak tegen de
begonnen nesten te bouwen behalve ik en jij? sluwe Reynaert houden zijn slachtoffers juridisch onder-
DWaar wachten we nog op?” Dat noteerde een bouwde pleidooien. Toch is geen van hen taalvaardiger dan
monnik aan het eind van de elfde eeuw, en hij legde de vos: die toont zich een ware meester in vleierij, spot,
daarmee woorden van menselijk verlangen in een vogelbek. manipulatie en alle andere vormen van taalmisbruik.
Het was het begin van een lange literaire traditie. Ook Wanneer dieren praten, is er in de literatuur altijd iets
in Karel ende Elegast, een ander beroemd middeleeuws bijzonders aan de hand. In de dichtregels over de nog
verhaal, praten de dieren. Koning Karel de Grote ontmoet nestloze vogels verwoorden ze menselijke verlangens. In
in het woud de ridder Elegast, die een wonderkruid bezit: Karel ende Elegast onthullen ze verborgen waarheden, en in
“Wie dat had, kon verstaan wat hanen kraaien en honden de Reynaert houden ze de mens een spiegel voor. Maar ze
blaffen.” Wanneer de twee mannen het kruid innemen, verwoorden over het algemeen eerder de gedachten en
horen ze inderdaad een haan en een hond met elkaar gevoelens van de menselijke schrijvers dan de zielen-
bespreken dat de koning (Karel dus) in de buurt is – roerselen van een dier.
informatie die Elegast op dat moment nog niet had. De eerste bekende schrijver in de westerse literatuur die
pratende dieren opvoerde, was de Griek Aesopus, die
Typetjes waarschijnlijk in de zesde eeuw voor Christus leefde. Zijn
Maar het bekendste middeleeuwse verhaal met pratende fabels (‘dierenverhalen met een moraal’) zijn nog steeds
dieren is waarschijnlijk Van den vos Reynaerde. Hierin spelen bekend, zoals die over de slimme vos die een ijdele raaf met
42 Onze Taal
2
5
5
:
0
9
9
-
OT_0325_42-44 Sprekende dieren.indd 42
O T _ 0 3 2 5 _ 4 2 - 4 4 S p r e ke n d e d i e r e n . i n d d 4 2 2 29-04-2025 09:59 9
0
2
0
4
-
