Page 42 - 03 Onze Taal mei-juni THEMA Taal en dier 2025 HR
P. 42

Pratende dieren
                                                            !





















                                                          Pratende








                                                                dieren in





                                                           de literatuur







                                                           Al eeuwen en eeuwen laten we in onze verhalen
                                                           dieren tot ons spreken. Waarom eigenlijk?

                                                              Marc van Oostendorp


                        e allereerste dichtregels in het Nederlands lijken   dieren niet alleen de hoofdrol, maar ze zijn ook buiten-
                        zo uit een snavel te komen: “Zijn alle vogels   gewoon welbespraakt. Tijdens de rechtszaak tegen de
                        begonnen nesten te bouwen behalve ik en jij?   sluwe Reynaert houden zijn slachtoffers juridisch onder-
                DWaar wachten we nog op?” Dat noteerde een          bouwde pleidooien. Toch is geen van hen taalvaardiger dan
                 monnik aan het eind van de elfde eeuw, en hij legde   de vos: die toont zich een ware meester in vleierij, spot,
                 daarmee woorden van menselijk verlangen in een vogelbek.   manipulatie en alle andere vormen van taalmisbruik.
                   Het was het begin van een lange literaire traditie. Ook  Wanneer dieren praten, is er in de literatuur altijd iets
                 in Karel ende Elegast, een ander beroemd middeleeuws   bijzonders aan de hand. In de dichtregels over de nog
                 verhaal, praten de dieren. Koning Karel de Grote ontmoet   nestloze vogels verwoorden ze menselijke verlangens. In
                 in het woud de ridder Elegast, die een wonderkruid bezit:   Karel ende Elegast onthullen ze verborgen waarheden, en in
                 “Wie dat had, kon verstaan wat hanen kraaien en honden   de Reynaert houden ze de mens een spiegel voor. Maar ze
                 blaffen.” Wanneer de twee mannen het kruid innemen,   verwoorden over het algemeen eerder de gedachten en
                 horen ze inderdaad een haan en een hond met elkaar   gevoelens van de menselijke schrijvers dan de zielen-
                 bespreken dat de koning (Karel dus) in de buurt is –   roerselen van een dier.
                 informatie die Elegast op dat moment nog niet had.   De eerste bekende schrijver in de westerse literatuur die
                                                                    pratende dieren opvoerde, was de Griek Aesopus, die
                 Typetjes                                           waarschijnlijk in de zesde eeuw voor Christus leefde. Zijn
                 Maar het bekendste middeleeuwse verhaal met pratende   fabels (‘dierenverhalen met een moraal’) zijn nog steeds
                 dieren is waarschijnlijk Van den vos Reynaerde. Hierin spelen   bekend, zoals die over de slimme vos die een ijdele raaf met


            42   Onze Taal






                                                                                                                        2
                                                                                                                         5

                                                                                                                            5
                                                                                                                            :
                                                                                                                          0
                                                                                                                           9
                                                                                                                    9
                                                                                                                    -
         OT_0325_42-44 Sprekende dieren.indd   42
         O T _ 0 3 2 5 _ 4 2 - 4 4   S p r e ke n d e   d i e r e n . i n d d       4 2                            2 29-04-2025   09:59 9
                                                                                                                     0
                                                                                                                       2
                                                                                                                       0
                                                                                                                     4
                                                                                                                      -
   37   38   39   40   41   42   43   44   45   46   47