Page 17 - OnzeTaal_juni2021_HR
P. 17
teraan, zoals in het Nederlands vaak in bijzinnen. Oké, is ook niet ‘Smakelijk eten’, maar het betekent ongeveer
maar dan komt het: in dat werkwoord zit nou juist de ‘Doet u rustig aan, eet op uw gemak.’” Het komt een
belangrijkste informatie, zoals betekenis, eventuele beetje in de buurt van het ‘Geniet ervan’ dat zich in
ontkenning en tijd (heden of verleden). Dat maakt Nederland als een virus verspreid heeft.
simultaan vertalen ook zo lastig.”
Toch heeft het Japans ook gemakkelijke kanten. GEZICHTSVERLIES
“De klanken zijn goed te leren voor Nederlanders. Je “Nee zeggen doen Japanners niet. Er zijn wel heel veel
hebt vrijwel altijd een opeenvolging van medeklinker indirecte manieren om duidelijk te maken dat je iets niet
en klinker, bijvoorbeeld in tatami, het woord voor de kunt of wilt. [Zie het kader hieronder.] Stel je een zake
traditionele vloermat waar je op zit, thuis of in een res lijke bespreking voor. De Nederlander doet in het onder
taurant. Clusters van medeklinkers, zoals in het Neder houd een voorstel aan zijn Japanse tegenspeler. Die
landse angstschreeuw, heb je in het Japans niet. En het vindt het voorstel onacceptabel. Hij buigt zijn hoofd
is geen toontaal, zoals het Chinees. Wel kun je in het schuin naar rechts en zegt: ‘Dat is een beetje moeilijk’,
Japans met een klein verschil in klemtoon – althans: een Japans voor: ‘Het is onmógelijk!’ De Nederlander denkt:
soort klemtoon [zie het stuk op blz. 20] – een woord twee ‘Moeilijk? Waar zit het probleem en hoe kunnen we dat
betekenissen geven. Bijvoorbeeld hashi kan zowel ‘brug’ oplossen?’ Op die manier wordt de zaak nodeloos opge
als ‘eetstokjes’ betekenen. Maar in het algemeen heb houden, want de Japanner zit allang op een ander spoor.”
ben Nederlanders geen grote moeite met de uitspraak.” Waar komt die angst om direct te zijn en de daarmee
gepaard gaande hoffelijkheid in taal en gedrag vandaan?
NEDERIGHEID “Dat is complexe materie. De schaamte en excuus
Nog meer goed nieuws. Het Japans heeft geen meer cultuur is diepgeworteld, zoals in heel Azië. Eer en
voud. Er is maar één verleden tijd, beter gezegd: een gezichtsverlies spelen een belangrijke rol. Nog altijd kan
‘nietheden’tijd. Het onderscheid tussen bijvoorbeeld een Japanner diep in zijn eer aangetast worden als je
‘was’, ‘is geweest’ en ‘was geweest’ bestaat niet. “Naam hem op de verkeerde manier aanspreekt.” Daarbij komt
vallen heeft het Japans ook niet. En er zijn maar twee dat er in Japan een grote gemeenschapszin heerst én
onregelmatige werkwoorden. Is dat niet heerlijk?” een sterke hiërarchie. “Japanners willen alles tot in de
“Ik vind het Japans ‘puur’. Er zijn heel weinig uitzon puntjes geregeld hebben. Dat is een gemeenschappelijke
deringen. Japanners die Nederlands leren, worden gek verantwoordelijkheid. Ze houden niet van risico’s.
van alle uitzonderingen die onze taal kent. Misschien Niemand mag een fout maken in het raderwerk. Gebeurt
komt die puurheid door het eeuwenlange isolement dat toch, dan lijd je samen gezichtsverlies, met de hele
waarin Japan zichzelf geplaatst heeft. Er is lange tijd groep, zoals de familie of het bedrijf waarvoor je werkt.
geen invloed van andere talen geweest.” (Zie ook het Misschien wordt er vooral daardoor zo omzichtig gehan
kader hieronder.) deld en gesproken.”
Maar toch. Ondanks de gemakken kan er in de con
versatie heel veel fout gaan, weet Verheijen. “De be VERNIS
leefdheid blijft een barrière, want er horen allerlei bij Niettemin gaan ook in Japan zaken weleens fout. Daar
zondere formuleringen bij. Wij zeggen ‘Smakelijk eten.’ hoort dan weer zo’n typisch gebruik bij: publiekelijk
In een Japans restaurant zegt iemand aan het begin van uitgebreid excuses maken. Als Rutte premier in Japan
de maaltijd ‘Itadakimasu.’ Dat betekent ongeveer: ‘Ik was geweest, had hij een hernia overgehouden aan de
ontvang dit in alle nederigheid.’ Het perspectief ligt dus talloze diepe buigingen die hij bij de persconferenties
anders, want daarmee spreek je niet je disgenoten aan. had moeten maken.
Je kunt het ook zeggen als je alleen eet of een kopje thee Verheijen: “Zelfs als iets niet jóúw fout is, maak je
drinkt.” En wat zegt de ober? “‘Goyukkuri doozo’ – dat excuses. Ik geef ook Nederlandse les aan Japanners. Als
Omzichtig nee zeggen
Taalkundige en japanoloog Steven Hagers beaamt dat Japans gemakkelijke kanten heeft. “De Japanse
grammatica past op een A4’tje, zei mijn leermeester Frits Vos ooit. Maar vanuit taalkundig oogpunt kun
je niet – zoals sommige mensen doen – zeggen dat die eenvoud komt doordat Japan een tijd geïsoleerd
is geweest. Het Japans is in de vierde of vijfde eeuw ontstaan, ik denk als een creooltaal. Dat is een taal
– zoals het Surinaams – die ontstaat door het contact tussen verschillende taalgemeenschappen. Zo’n
taal heeft weinig vervoegingen en verbuigingen. Maar de ontwikkeling is niet rechtlijnig. In het Japans zie
je anno 2021 juist weer meerdere grammaticale vormen opkomen.”
Hagers steigert bij het idee dat Japan zo mysterieus en esoterisch is. “Ik zeg altijd tegen mijn cursisten:
‘Japanners zijn ook gewoon maar mensen.’” De beleefdheidscultus is wel een gegeven. “Maar dat heb je
bij de Britten ook, een van onze naaste buren. Zo bijzonder is dat nou ook weer niet.”
In een presentatie over communiceren met Japanners heeft Hagers op een rijtje gezet hoe je op een
beleefde manier nee zegt in het Japans:
Japans letterlijk betekenis ONZE TAAL 2021 — 6
Zenshō shimasu. Ik doe mijn best. Beslist niet!
Maemuki ni kentō shimasu. Ik zal mijn best doen het te laten gebeuren. Ik doe vrijwel niets.
Kakyuteki sumiyaka. Met grote voortvarendheid. Heel langzaam.
Kangaesasete kudasai. Laat me erover denken. Nee.
Chotto muzukashii. Het is een beetje moeilijk. Onmogelijk.
Mata tsugi no kikai ni. We hebben het er later over. Nee, bedankt.
17
