Page 14 - OnzeTaal_juni2021_HR

Pas in de derde klas van de middelbare school, rond hun
vijftiende, beheersen Japanse kinderen de 1870 karak­
ters die je paraat moet hebben om de krant te kunnen
lezen. Mijn Japanse woordenboek telt overigens 5446
karakters, maar daar zitten ruim drieduizend niet meer
zo courante karakters tussen. Voor de uitvinding van de
tekstverwerker telde een Japanse typemachine zo’n
tweeduizend karakters, plus honderd kana en nog een
handjevol interpunctietekens.
Hoe vind je nu een karakter in een woordenboek? eigen kana. Dat zijn er een stuk of vijftig (vijf klinkers
Onze woordenboeken zijn op alfabetische volgorde ge­ maal tien medeklinkers). Je zou die kana’s kunnen leren
rangschikt. Voor het Japans (en Chinees) komt de orde­ en in principe ben je dan in staat om het gesproken
ning tot stand via de structuur van de karakters. Karak­ Japans dat je kent op te schrijven, bijvoorbeeld ありがとう！
ters zijn opgebouwd uit losse elementjes. Een van die （arigatō, ‘dankjewel!’）.
losse elementjes is het zogeheten ‘radicaal’. Daar zijn Meer goed nieuws: het kan makkelijker! Om iets
er 214 van en die zijn geordend op aantal streepjes, van leuks te appen naar je Japanse vrienden, hoef je die kana
1 （一）tot 17 (龠). Omdat dit wat veel is om (zoals een niet eens te beheersen. Bij het Japanse toetsenbord in
alfabet) uit je hoofd te leren, staat aan de binnenkant WhatsApp kun je tekens invoeren die je al kent: het alfa­
van elk woordenboek een overzicht van de radicalen. bet, of ‘romaji’ in het Japans (dan moet je wel ‘romaji’
Wil je een karakter opzoeken, dan zoek je eerst het aanvinken bij het instellen). Je Japanse toetsenbord
radicaal op. Vervolgens tel je de rest van de streepjes. zal dat omzetten in kana en/of karakters. Het is hierbij
Dus om het karakter 味 te vinden, kijk je bij de radicalen uiteraard handig om kana te kunnen lezen. Maar dat is
al een stuk eenvoudiger dan ze te schrijven.
Je kunt van WhatsApp ook iets leren over hoe een
Gelukkig zijn er ook Japanse tekstverwerker werkt – zelfs zonder dat je
een Japans toetsenbord hebt ingesteld. Als je in een
meevallers voor wie Japans WhatsApp­bericht het Nederlandse woord bel invoert,
krijg je, behalve de tekst in letters, ook een icoontje van
wil leren: de uitspraak is een hotelbel, een telefoonhoorn en een telefoontoestel
in beeld. Ook een Japans tekstverwerkingsprogramma
juist erg eenvoudig. vul je fonetisch in (dat kan zowel kana zijn als alfabet),
en het tekstprogramma komt met suggesties voor ka­
rakters met die uitspraak. Je moet wel zelf het goede
karakter kiezen. Typ je inu, dan is de keus beperkt tot
met drie streepjes (口: als je met een penseel schrijft, drie karakters. Voer je ken in, dan kun je kiezen uit meer
heb je met drie penseelstreken een vierkantje) en daar dan zestig.
ga je op zoek naar karakters die naast het radicaal nog
vijf streepjes hebben. Ja, dat is echt zo ingewikkeld als EMOJI
het klinkt. Goddank is het leven van een vertaler Japans Japanners mogen dan betrekkelijk laat het geschreven
er een stuk eenvoudiger op geworden dankzij het digita­ woord hebben omarmd en ongeveer het omslachtigste
le woordenboek. Daarin kun je losse elementjes (radica­ schriftsysteem ter wereld hebben, het resultaat moet
len) aanklikken en het woordenboek geeft alle karakters wel zijn dat ze beschikken over een door en door ge­
met die elementjes. trainde taalkwab, die met allerlei soorten input overweg
kan.
WHATSAPP Misschien dat hier een verklaring ligt voor het feit
Is dan echt alles reuzemoeilijk met die Japanse taal? dat de jongste verrijking van de geschreven taal (of beter
Gelukkig zijn er ook meevallers voor wie Japans wil gezegd: digitale taal) afkomstig is uit Japan: de emoji.
leren: de uitspraak is juist erg eenvoudig. Alle woorden Letterlijk betekent emoji (絵文字) ‘beeldteken’ en dat is
zijn opgebouwd uit korte lettergrepen van ófwel alleen precies wat het is: een plaatje om iets uit te drukken;
een klinker, ofwel een combinatie van een medeklinker soms superhandig. De oer­emoji zit niet voor niets
en een klinker. Dus woorden als kimono, sushi, karate, inmiddels in elk elektronisch toetsenbord gebakken.
toyota, murakami, nagasaki. En dat zonder klemtoon. Soms zijn emoji’s een soort geheimtaal. Zo kan een pe­
Kan niet misgaan. Al deze lettergrepen hebben hun pertje een symbool zijn voor Mexicaans eten, maar ook
‘heet’ betekenen met heel andere connotaties. Sommige
emoji’s zijn universeel en spreken voor zich. Andere zijn
Kan het niet zonder die karakters? juist specifiek, of lenen zich er goed voor om er zelf een
betekenis aan toe te kennen: een hond is trouw, en een
Wie dit artikel heeft gelezen, denkt misschien: slang is vals. De emoji laat zien hoe creatief en flexibel
ONZE TAAL 2021 — 6 hebben? Dat heeft weer alles te maken met het Het duurt niet lang meer voordat niemand meer weet
ons vermogen is om betekenissen toe te kennen en taal
waarom houden die Japanners nu vast aan zulke
ingewikkelde karakters als ze een fonetisch schrift
te ordenen. En hoe compleet gespeend dat is van logica.
waarom ‘xx’ vertaald wordt met een hartje. Dat moeten
beperkte aantal onderscheidende lettergrepen van
we dan opzoeken in het etymologische emoji­woorden­
het Japans. Er zijn daardoor heel veel homoniemen:
woorden die hetzelfde klinken maar die iets anders
boek.
Zolang een nieuwe taalvondst iets oplevert, en de
be tekenen. Gesproken levert dat dankzij intonatie
niet zoveel problemen op. Maar geschreven wel.
lonisch schriftsysteem opgewassen tegen de tand des
Dan bewijzen karakters goede diensten. Ze zijn voordelen opwegen tegen de nadelen, is zelfs een baby­
compact en duidelijk. tijds. Als er één taal is die dat onderstreept, is het wel
14 het Japans. 