Page 13 - OnzeTaal_juni2021_HR

Kana: hiragana en katakana hiragana

‘Kana’ is de verzamelnaam voor de twee letter-
greepschriften in het Japans:

- ‘hiragana’ om Japanse woorden of vervoe-
gingen mee te schrijven
- ‘katakana’ voor buitenlandse leenwoorden

Behalve kana kent het Japanse schrift ook
‘kanji’: de karakters die zijn overgenomen uit het
Chinees.
Waarom is katakana handig? Omdat het
Japans veel woorden kent die hetzelfde klinken,
is het fijn voor de lezer om meteen te kunnen
zien of hij met een Japans woord of een leen- katakana
woord te maken heeft.
Nu sluit het kana-lettergrepenschrift uit-
stekend aan bij het Japans, maar juist weer niet
bij de meeste buitenlandse woorden. Woorden
in katakana zijn daardoor eigenlijk altijd een
soort puzzel: ビバルデイ, uitgesproken als ‘bibar-
udi’, blijkt Vivaldi. Bovendien gaan buitenlandse
leenwoorden in het Japans weer een eigen leven
leiden. Een voorbeeld: sumaho. Dit is een afkor-
ting voor sumaato hoon （スマートホーン）, wat weer
de Japanse weergave is van smart phone. Dan
begin je haast te verlangen naar de helderheid
van karakters: 電話 (denwa of ‘elektrisch ge-
sprek’). Of naar een emoji: . Of een alfabet. Illustraties: Wikimedia

woordigt geen klanken, maar betekenissen. Zoiets is Wat er in de praktijk is gebeurd: een combinatie van
ons niet helemaal onbekend. Onze cijfers zijn namelijk al deze mogelijkheden. Met als gevolg (onder andere) dat
een goed voorbeeld van een ideogram. Het symbool/ vrijwel alle karakters in het Japans minstens twee uit­
ideogram 9 staat in zijn eentje voor het begrip ‘negen’ spraken hebben: een ‘on­yomi’ (de Chinese uitspraak)
en 1 + 1 = 2 is eigenlijk een klein zinnetje. Iedereen en een ‘kun­yomi’ (de Japanse uitspraak).
spreekt dat in zijn eigen taal anders uit. De hele wis­
kunde is trouwens opgetrokken uit ideogrammen. GATEN
Vandaar dat wiskundigen elkaar prima kunnen begrijpen Om de gaten te dichten in de belabberde aansluiting van
als ze hun wiskundige gedachten opschrijven. Samen het Chinese schrift (‘kanji’ in het Japans) op de Japanse
bij een schoolbord kunnen ze, met allebei een krijtje taal, heeft het Japans nog een eigen schrift ontwikkeld:
en zonder dat ze een woord zeggen, ideeën uitwisselen. de ‘kana’, waarbij ieder teken staat voor de uitspraak van
Terug naar de vijfde eeuw, toen de Japanners het een hele lettergreep.
Chinese schrift leerden kennen. Natuurlijk hadden Om te begrijpen wat die gaten zijn, moeten we even
ingaan op een belangrijk verschil tussen het Chinees en
het Japans. Het Chinees doet bijvoorbeeld niet aan ver­
voegingen. In het Chinees wordt een verleden tijd van
Het Japanse schrift is een werkwoord aangeduid met een combinatie van twee
begrippen: eten + verleden = aten. Het Japans vervóégt
een hybride systeem van de werkwoorden die een verleden tijd moeten aanduiden:
食べる (‘eten’), 食べた (‘aten’).
karakters en kana. Het Japanse schrift is dus een hybride systeem van
karakters en kana. Wij kennen dat in het Nederlands
ook, als we cijfers en letters combineren: 1ste, 9de.
De cijfers zijn de karakters, de letters ste en de zijn
Japanners woorden. Dus wat is er logischer dan het kana­achtige klankweergaven. De kana voorzagen dus
Chinese schriftteken, oftewel ‘karakter’, voor ‘hond’ in de behoefte om aan een karakter iets te kunnen vast­
te nemen, 犬, en dat uit te spreken met je eigen woord plakken – een vervoeging of een voorzetsel. Maar kana
voor ‘hond’: inu. Wat ook kan: je kopieert dat schrift­ werden heel snel ook zelfstandig gebruikt, als fonetische
teken van de buren en je neemt meteen ook de uitspraak notering, zonder aan een karakter vastgeplakt te zitten. ONZE TAAL 2021 — 6
van dat schriftteken over. Met als resultaat een nieuw (Meer over kana in het kader hierboven.)
woord voor hond: ken. Wat ook kan: je neemt alleen de
uitspraak van de Chinese tekens over en gebruikt ze TYPEMACHINE
fonetisch – wat een volledige breuk zou zijn met het Gemeten naar hoelang het duurt voordat kinderen hun
Chinese gebruik van karakters. Dit scenario heeft geleid moedertaal lezend en schrijvend onder de knie hebben,
tot de ontwikkeling van de kana, waarover later meer. is het Japans om en nabij de lastigste taal ter wereld. 
13