Page 10 - OnzeTaal_juni2021_HR

letterlijk ‘stomen’ en ‘(over)blijven’), jū-ryoku (‘zwaarte ­ (Nederlands jenever en schroef) vervangen door jin en
kracht’, letterlijk ‘zwaar’ en ‘kracht’), en mō-maku (‘net­ sukuryū (Engels gin, screw). 
vlies’, letterlijk ‘net’ en ‘vlies’).
Toen Japan in 1854 door Amerika werd gedwongen Van Chris Joby verscheen vorig jaar bij Brill in Leiden
om zijn grenzen open te stellen, verloren de Nederlan­ The Dutch Language in Japan (1600-1900). A Cultural and
ders hun unieke positie, en in 1860 werd Deshima geslo­ Sociolinguistic Study of Dutch as a Contact Language in Toku-
ten. In 1868 begon de Meiji­periode, waarin een radicale gawa and Meiji Japan. Tot 1 juli 2021 is dit boek met 25%
modernisering en verwesterlijking van Japan plaatsvond korting te koop via https://brill.com/view/title/58350;
en waarin andere Europese talen als het Engels, Duits, kortingscode: 71350.
Frans en Russisch meer terrein wonnen.
JAPON
Andersom was de invloed van het Japans op het Neder­ Uirusu
lands gering, en hij begon veel later. In de zeventiende
eeuw werden in kleine kring bekend: soja, sake en keesje, PAULIEN CORNELISSE
voor ‘publieke vrouw’ (van het Japanse keisei, ‘schoon­
heid’ of ‘courtisane’). In de achttiende eeuw raakte japon oen de coronapandemie nog maar net was uitgebroken,
bekend, eigenlijk japonsche rok (‘Japanse rok’), voor een Ten veel mensen in Europa dachten dat het ‘iets Aziatisch’
soort kamerjas voor mannen en vrouwen. Maar de mees­ was dat dus nooit bij ons zou komen, zat ik in Japan. Overal
te Japanse leenwoorden drongen pas na ongeveer 1875 kon je je handen ontsmetten en veel mensen liepen met
door in het Nederlands – en in de rest van West­Europa. een mondmasker op. Ik volgde het nieuws op de Japanse
Ze verwezen naar specifiek Japanse culturele verschijn­ tv-zenders. Nu is een virus moeilijk te filmen. Daarom
selen (bonsai, futon, geisha en netsuke), sport (jiujitsu, gingen de cameraploegen de zee op om het besmette schip
judo en karate) en eetwaren: sushi, sashimi, teriyaki en Diamond Princess te filmen. Dat deden ze vanuit kleine
seitan. De vooraanstaande positie van Japan op het bootjes, zodat je een golvend beeld kreeg van een schip in
gebied van tekenfilms en ICT blijkt uit leenwoorden als de verte, en er werd paniekerig gesproken over ‘daiamondo
manga en emoji. purinsesu’, waar alles helemaal verkeerd dreigde te gaan.
In 1996 begon de restauratie van Deshima, en in 2006 Het Japanse woord voor ‘virus’ is uirusu. Ik denk dat dit
werd daar een openluchtmuseum geopend met informa­ een Nederlands leenwoord is, al vindt het internet inmiddels
tie over de geschiedenis van Nederlanders en het Neder­ dat het uit het Duits komt. Hoe dan ook, het Nederlands
lands in Japan. Ondertussen kalft de Nederlandse in­ doet er tegenwoordig niet meer toe in Japan, en het Engels
vloed steeds verder af: diverse Nederlandse leenwoorden wel. Daarom zijn er steeds meer Japanners die vinden dat je
of leenvertalingen zijn in het Japans inmiddels ver­ niet ‘uirusu’ moet zeggen, maar ‘vairusu’.
vangen door Engelse: zo werden zeneifuru en sukorufu

Japanse aanpassingen van leenwoorden

CHRIS JOBY EN NICOLINE VAN DER SIJS

et Japans is niet verwant met klinker of medeklinker plus klinker, zijn dan ook geen leenwoorden maar
het Chinees, al wordt dat vaak en de enige medeklinker waarop een vertalingen: het kanji geeft wel de
Hgedacht. Die gedachte is ook woord kan eindigen is de n. Daardoor betekenis van de vreemde term weer
niet zo gek, want de Japanse woor- wordt het klankpatroon van sommige maar niet de klank. Waterstof is bij-
denschat bestaat, behalve uit oer- leenwoorden sterk veranderd; zo is het voorbeeld overgenomen met het
Japanse woorden (de zogenoemde Nederlandse strychnine in het Japans kanji-teken voor ‘water’ en dat voor
‘Yamato’) uit duizenden Chinese leen- overgenomen als sutorikinīne. Wat ‘stof’, resulterend in de uitspraak
woorden, die meer dan vijftig procent het schrift betreft vallen zulke leen- ‘sui-so’ (水素). Voor een van de
van de woordenschat vormen. Boven- woorden wél op, omdat ze grotendeels Nederlandse leenwoorden is zelfs
dien is een van de drie schriftsyste- worden geschreven in een van de twee een nieuwe kanji gemaakt: Udagawa
men die het Japans gebruikt, het kanji, syllabische, op lettergrepen gebaseer- Genshin creëerde in 1805 het kanji-
gebaseerd op de Chinese karakters (zie de schriftsystemen: katakana, een teken 腺, uitgesproken als ‘sen’, als
ook het artikel van Elbrich Fennema vierkant, hoekig schrift dat specifiek vertaling van het Nederlandse woord
op bladzijde 12). Van oudsher is het voor leenwoorden wordt gehanteerd. klier.
Vanwege de bijzondere klank-
Japans dus geen puristische taal. Zo wordt bīru (‘bier’) als ビール ge- structuur van Japanse woorden wor-
ONZE TAAL 2021 — 6 Europese talen als het Portugees en gebruikt om Japanse partikels – zoals Engelse term personal computer wordt
Vanaf de zestiende eeuw nam het
schreven. (Het tweede syllabische

den leenwoorden dikwijls verkort. De
Japans veel leenwoorden over van
schriftsysteem, hiragana, wordt vooral
het Nederlands, en vanaf de negen-
ingekrompen tot pasokon en het Ne-
verbindingswoorden – aan te duiden,
en niet voor leenwoorden.)
tiende eeuw tot nu doen Engelse leen-
derlandse woord extract tot ekisu. Door
de automatische aanpassingen van

Bij het derde schrift, het al ge-
woorden hun intrede. Dergelijke leen-
woorden vallen vaak nauwelijks op
wat klank betreft. Dat komt door de
tussen de klank van een woord en de
hoge status van het Engels worden
jonge Engelse leenwoorden gemak-
klankstructuur van het Japans: iedere noemde kanji, bestaat er geen relatie leenwoorden aan het Japans en de
schrijfwijze. Woorden uit een andere
Japanse lettergreep bestaat uit een taal die met kanji zijn geschreven, kelijk overgenomen.
10