Page 15 - OnzeTaal_juni2021_HR
P. 15
VERTAALTAAL TEKSTSNIJDERS
Hispanist, literatuurrecensent en vertaler
Maarten Steenmeijer bekijkt maandelijks wat
er gebeurt als er vertaald wordt.
Murakami:
de schrijver
als vertaler Jane
olumnisten schrijven altijd graag en veel over
aruki Murakami is in Japan niet alleen een Japan. Kijk maar naar Paulien Cornelisse. Verder
bekende schrijver, maar ook een bekende C weet ik even geen voorbeelden, maar daar gaat het
H vertaler, die werk van onder meer Raymond niet om. Nou ja, ikzelf ben wel het soort columnist dat nog
Carver, Raymond Chandler, F. Scott Fitzgerald, Truman weleens Nederland vergelijkt met Japan. En dan bedoel ik
Capote en J.D. Salinger onder handen nam. Het bijzon dus de woorden zelf. Zo is Nederland een veel langer woord
dere van Murakami’s vertaalcarrière is dat deze geen dan Japan, hoewel Japan als land natuurlijk vele malen gro
natuurlijke dood stierf toen hij eenmaal van de pen kon ter is dan Nederland. Daar moet ik altijd enorm om lachen,
leven, maar dat de schrijver is doorgegaan met zijn ver die ruimte die we innemen met onze landsnaam, terwijl
taalwerk. Uitgevers waren daar natuurlijk maar wat blij Nederland in Japan ongeveer even groot is als de provincie
mee, want een boek dat door een beroemde schrijver is Utrecht. Zeg je zoiets tegen Japanners, kijken ze je schaap
vertaald, trekt alleen daarom al de aandacht. achtig aan. Ze kennen Utrecht niet, ze snappen je redene
Wat zijn Murakami’s motieven geweest om te blijven ring niet en ze verstaan je niet.
vertalen? Wilde hij al vertalend zijn pen blijven scherpen Enfin.
aan het werk van andere auteurs? Misschien, maar als je Wat verder opvalt aan de woorden Japan en Nederland,
mag afgaan op het uitgebreide nawoord dat de Japanse is dat Ja een afkorting is van Japan, en Nee, tenminste als
schrijver toevoegde aan zijn vertaling van F. Scott je dat woord uitspreekt, een afkorting van Nederland.
Fitzgeralds roman The Great Gatsby, dan mag je conclude De keuze tussen Japan en Nederland is dan een kwestie
ren dat Murakami vooral vertaalt uit bewondering, en van Ja of Nee.
ook een beetje uit zendingsdrang. Ja/nee wordt echter vaak ook weer afgekort: Jane. En
Zonder The Great Gatsby was ik niet de schrijver ge Jane is niet alleen bekend van Tarzan (rijmt op Japan),
worden die ik ben, aldus Murakami, die Scott Fitzgeralds maar is vooral ook een verwijzing naar Jane Birkin, een
beroemde roman niet op een voetstuk heeft staan maar, Engelse actrice die zong in het Frans. En Frans rijmt dan
zo schrijft hij, op een altaar. Het hoeft daarom niet hele weer op Japans. Terwijl Frans natuurlijk gewoon een
maal te verbazen dat hij zich pas aan een vertaling Nederlander is: Frans Geertsen (ik ken hem niet). Dat is
waagde toen hij tegen de zestig liep. Toen pas had hij het wat wordt bedoeld met janetrificatie: alles is tegenwoordig
gevoel dat hij opgewassen was tegen deze taak. Beter in terug te voeren op die tweedeling in de maatschappij tus
elk geval dan zijn voorgangers, die er naar zijn idee niet sen Japan en Nederland.
in waren geslaagd om een aantal belangrijke kenmerken En er is trouwens niet alleen sprake van janetrificatie
van The Great Gatsby (die Murakami niet nader om tussen Japan en Nederland; Japan wordt natuurlijk met
schrijft) terug te laten komen in hun vertaling. Japanse heel veel landen vergeleken. Met Nepal bijvoorbeeld. Ook
lezers hebben, zo schrijft hij, nooit écht de grootsheid dat noemen we janetrificatie. Als veel landen over de hele
van de roman kunnen proeven. Werk aan de winkel dus. wereld zichzelf op een ziekelijke manier vergelijken met Ja
Murakami zegt het niet met zoveel woorden, maar pan, spreken we van een japandemie. Maar op dit moment
suggereert hiermee dat je misschien wel schrijver moet is daar gelukkig geen sprake van, de cijfers zien er goed uit.
zijn om een meesterwerk als The Great Gatsby met goed Tot slot nog iets over Japan en Nederland als het ant
fatsoen te kunnen vertalen. Toch onderscheidt zijn ver woord op vragen.
taling zich volgens hem in één essentieel opzicht niet Want op welke vraag kun je ‘Japan’ bijvoorbeeld het
van die van de andere vertalers: ook zijn versie heeft, in meest geloofwaardig een antwoord laten zijn? Ik denk dan
tegenstelling tot het origineel, geen eeuwigheidswaarde. toch aan zoiets als de volgende dialoog:
Élke vertaling van wat hij “onsterfelijke werken” noemt,
veroudert na verloop van tijd, zo stelt hij on omwonden, Ik ga de saus op het vuur zetten, zal ik die dan eerst in
zelfs als hij door een schrijver is gemaakt. een kom doen of pan? Pan toch?
Je zou kunnen twisten over deze opvatting, maar één Japan.
ding is duidelijk: Murakami’s talent voor bewondering
heeft in de loop der jaren niets aan kracht ingeboet. En als ‘Nederland’ het antwoord was, wat zou dan een
geloofwaardige vraag zijn? Misschien wel deze: ONZE TAAL 2021 — 6
MAARTEN STEENMEIJER Als een moeder moest kiezen tussen haar kind verlaten
of haar land, zou ze dan eerder d’r kind verlaten denk je?
Nederland.
RONALD SNIJDERS 15