Page 15 - OnzeTaal_juni2021_HR
P. 15

VERTAALTAAL                                        TEKSTSNIJDERS


       Hispanist, literatuurrecensent en vertaler
       Maarten Steenmeijer bekijkt maandelijks wat
       er gebeurt als er vertaald wordt.

       Murakami:


       de schrijver



       als vertaler                                        Jane



                                                                 olumnisten schrijven altijd graag en veel over
               aruki Murakami is in Japan niet alleen een        Japan. Kijk maar naar Paulien Cornelisse. Verder
               bekende schrijver, maar ook een bekende     C weet ik even geen voorbeelden, maar daar gaat het
       H vertaler, die werk van onder meer Raymond         niet om. Nou ja, ikzelf ben wel het soort columnist dat nog
       Carver, Raymond Chandler, F. Scott Fitzgerald, Truman   weleens Nederland vergelijkt met Japan. En dan bedoel ik
       Capote en J.D. Salinger onder handen nam. Het bijzon­  dus de woorden zelf. Zo is Nederland een veel langer woord
       dere van Murakami’s vertaalcarrière is dat deze geen    dan Japan, hoewel Japan als land natuurlijk vele malen gro­
       natuurlijke dood stierf toen hij eenmaal van de pen kon   ter is dan Nederland. Daar moet ik altijd enorm om lachen,
       leven, maar dat de schrijver is doorgegaan met zijn ver­  die ruimte die we innemen met onze landsnaam, terwijl
       taalwerk. Uitgevers waren daar natuurlijk maar wat blij   Nederland in Japan ongeveer even groot is als de provincie
       mee, want een boek dat door een beroemde schrijver is   Utrecht. Zeg je zoiets tegen Japanners, kijken ze je schaap­
       vertaald, trekt alleen daarom al de aandacht.       achtig aan. Ze kennen Utrecht niet, ze snappen je redene­
          Wat zijn Murakami’s motieven geweest om te blijven   ring niet en ze verstaan je niet.
       vertalen? Wilde hij al vertalend zijn pen blijven scherpen   Enfin.
       aan het werk van andere auteurs? Misschien, maar als je      Wat verder opvalt aan de woorden Japan en Nederland,
       mag afgaan op het uitgebreide nawoord dat de Japanse   is dat Ja een afkorting is van Japan, en Nee, tenminste als
       schrijver toevoegde aan zijn vertaling van F. Scott    je dat woord uitspreekt, een afkorting van Nederland.
       Fitzgeralds roman The Great Gatsby, dan mag je conclude­     De keuze tussen Japan en Nederland is dan een kwestie
       ren dat Murakami vooral vertaalt uit bewondering, en   van Ja of Nee.
       ook een beetje uit zendingsdrang.                      Ja/nee wordt echter vaak ook weer afgekort: Jane. En
          Zonder The Great Gatsby was ik niet de schrijver ge­  Jane is niet alleen bekend van Tarzan (rijmt op Japan),
       worden die ik ben, aldus Murakami, die Scott Fitzgeralds   maar is vooral ook een verwijzing naar Jane Birkin, een
       beroemde roman niet op een voetstuk heeft staan maar,   Engelse actrice die zong in het Frans. En Frans rijmt dan
       zo schrijft hij, op een altaar. Het hoeft daarom niet hele­  weer op Japans. Terwijl Frans natuurlijk gewoon een
       maal te verbazen dat hij zich pas aan een vertaling   Nederlander is: Frans Geertsen (ik ken hem niet). Dat is
       waagde toen hij tegen de zestig liep. Toen pas had hij het   wat wordt bedoeld met janetrificatie: alles is tegenwoordig
       gevoel dat hij opgewassen was tegen deze taak. Beter in   terug te voeren op die tweedeling in de maatschappij tus­
       elk geval dan zijn voorgangers, die er naar zijn idee niet   sen Japan en Nederland.
       in waren geslaagd om een aantal belangrijke kenmerken      En er is trouwens niet alleen sprake van janetrificatie
       van The Great Gatsby (die Murakami niet nader om­   tussen Japan en Nederland; Japan wordt natuurlijk met
       schrijft) terug te laten komen in hun vertaling. Japanse   heel veel landen vergeleken. Met Nepal bijvoorbeeld. Ook
       lezers hebben, zo schrijft hij, nooit écht de grootsheid   dat noemen we janetrificatie. Als veel landen over de hele
       van de roman kunnen proeven. Werk aan de winkel dus.  wereld zichzelf op een ziekelijke manier vergelijken met Ja­
          Murakami zegt het niet met zoveel woorden, maar   pan, spreken we van een japandemie. Maar op dit moment
       suggereert hiermee dat je misschien wel schrijver moet   is daar gelukkig geen sprake van, de cijfers zien er goed uit.
       zijn om een meesterwerk als The Great Gatsby met goed      Tot slot nog iets over Japan en Nederland als het ant­
       fatsoen te kunnen vertalen. Toch onderscheidt zijn ver­  woord op vragen.
       taling zich volgens hem in één essentieel opzicht niet      Want op welke vraag kun je ‘Japan’ bijvoorbeeld het
       van die van de andere vertalers: ook zijn versie heeft, in   meest geloofwaardig een antwoord laten zijn? Ik denk dan
       tegenstelling tot het origineel, geen eeuwigheidswaarde.   toch aan zoiets als de volgende dialoog:
       Élke vertaling van wat hij “onsterfelijke werken” noemt,
       veroudert na verloop van tijd, zo stelt hij on omwonden,   ­ Ik ga de saus op het vuur zetten, zal ik die dan eerst in
       zelfs als hij door een schrijver is gemaakt.          een kom doen of pan? Pan toch?
          Je zou kunnen twisten over deze opvatting, maar één   ­ Japan.
       ding is duidelijk: Murakami’s talent voor bewondering
       heeft in de loop der jaren niets aan kracht ingeboet.  En als ‘Nederland’ het antwoord was, wat zou dan een
                                                           geloofwaardige vraag zijn? Misschien wel deze:         ONZE TAAL 2021  —  6

       MAARTEN STEENMEIJER                                   ­ Als een moeder moest kiezen tussen haar kind verlaten
                                                             of haar land, zou ze dan eerder d’r kind verlaten denk je?
                                                             ­ Nederland.


                                                           RONALD SNIJDERS                                      15
   10   11   12   13   14   15   16   17   18   19   20