Wat is goed als je een deel van een woord tussen haakjes zet: (woorden)boek (zonder streepje) of (woorden-)boek (met streepje)?

Met een zin als ‘Het woord is in geen enkel (woorden)boek te vinden’ is bedoeld: ‘het woord is in geen enkel boek te vinden, waarmee we ook bedoelen: in geen enkel woordenboek’. Er is geen streepje nodig in (woorden)boek: in de samenstelling woordenboek zou je immers ook geen streepje zetten. Als je haakjes toevoegt, wil dat niet zeggen dat je óók een streepje moet toevoegen.

Toch is (woorden-)boek niet echt ‘fout’, omdat een verduidelijkend streepje op zichzelf altijd mag. Maar het is de vraag of het in (woorden-)boek de duidelijkheid verhoogt. Wat ons betreft voegt het streepje hier te weinig duidelijkheid toe.

Meer voorbeelden van samenstellingen met delen tussen haakjes: (breedbeeld)televisie, (donker)blauw, (huis-aan-huis)blad, (privé)detective,
(schuif)deur, (sluik)reclame, (vrijwilligers)werk, (voorbeeld)woorden en vruchten(sap).

(Breedbeeld-)tv, (tv-)programma

Als een samenstelling zelf al een streepje bevat, zoals breedbeeld-tv en tv-programma, blijft dat streepje staan als je het eerste deel tussen haakjes zet. Het is daarom (breedbeeld-)tv en (tv-)programma. Meer voorbeelden: (aan-)uitknop, (auto-)onderdelen, (D66-)minister, (verzamel-)cd.

Begin van zin

Als het eerste deel van een woord tussen haakjes staat en dit aan het begin van een zin staat, krijgt (alleen) het deel tussen haakjes een hoofdletter:

• (Groot)ouders helpen vaak mee op school.
• (Tv-)programma’s worden vaak op een later tijdstip teruggekeken.

Afbreken

Als je een woord waarvan een deel tussen haakjes staat, wilt afbreken, is de vraag waar het afbreekstreepje het best kan staan. Zowel (woorden)- | boek als (woorden) | -boek is te verdedigen. (De verticale streep geeft hier de regelscheiding weer.) Bij Onze Taal is de huisstijl om het afbreekteken altijd aan het eind van de regel te zetten: (woorden)- | boek, vruchten- | (sap). Als er in het deel tussen haakjes al een streepje zit, krijg je bijvoorbeeld (Zuid-)- | Frankrijk.

Dit zijn geen officiële regels. In onze eigen huisstijl hebben we de knoop op deze manier doorgehakt. Overigens proberen we het afbreken van een woord dat haakjes bevat, zoveel mogelijk te vermijden.