Is middelbaar- en basisonderwijs juist gespeld?

Middelbaar en basisonderwijs is een verkorting van middelbaar onderwijs en basisonderwijs. Het woord onderwijs komt twee keer voor in middelbaar onderwijs en basisonderwijs: één keer als zelfstandig woord, één keer als deel van de samenstelling basisonderwijs. Een woord of woorddeel dat twee (of meer) keer voorkomt, wordt in de praktijk vaak één (of meer) keer weggelaten. Zo’n verkorte weergave heet een ‘samentrekking’: één woord of woorddeel wordt ‘samengetrokken’.

Geen streepje: middelbaar en basisonderwijs

De regel is dat er in een samentrekking een streepje wordt gezet op de plaats waar een déél van een woord is weggelaten. Een bekend voorbeeld is land- en tuinbouw: dat is een verkorte weergave van landbouw en tuinbouw. Van de samenstelling landbouw is het woorddeel bouw weggelaten en op die plaats staat een weglatingsstreepje.

Als er een héél woord wordt weggelaten, komt er geen streepje. Dat is het geval bij middelbaar en basisonderwijs. In die combinatie is het woord onderwijs uit de woordgroep middelbaar onderwijs weggelaten; er komt geen streepje voor in de plaats. Een ander voorbeeld is kleine en grote kinderen: daarbij is na kleine het woord kinderen weggelaten. En ook in financieel en personeelsbeleid komt geen weglatingsstreepje te staan, omdat van de woordgroep financieel beleid het opzichzelfstaande woord beleid wordt weggelaten. 

Wel een streepje: basis- en middelbaar onderwijs

Als een deel van een woord wordt weggelaten, komt er een streepje. Dus als van basisonderwijs en middelbaar onderwijs een samentrekking wordt gemaakt, komt er een streepje na basis, omdat dan een deel van het woord basisonderwijs wordt weggelaten: basis- en middelbaar onderwijs. Ook in personeels- en financieel beleid staat wél een streepje; na personeels- is nu het bijbehorende woorddeel beleid weggelaten.

Dit soort ‘ongelijkwaardige’ samentrekkingen van een samenstelling en een woordgroep werden vroeger weleens afgekeurd, maar zijn inmiddels geheel geaccepteerd.