Welke zin is juist: ‘Hoe langer ik ermee bezig was, hoe leuker ik het ging vinden’ of ‘Hoe langer ik ermee bezig was, des te leuker ik het ging vinden’?

Beide zinnen zijn juist: hoe ... hoe en hoe ... des te passen hier allebei prima.

In ‘Hoe langer ik ermee bezig was, hoe / des te leuker ik het ging vinden’ is ‘Hoe langer ik ermee bezig was’ een bijzin. De hoofdzin daarna kan ook beginnen met hoe, maar des te kan net zo goed:

Hoe langer ik ermee bezig was, hoe leuker ik het ging vinden.
Hoe langer ik ermee bezig was, des te leuker ik het ging vinden / des te leuker ging ik het vinden. (beide volgordes zijn mogelijk)

Hoe eerder, hoe beter

In korte zinnen is de combinatie hoe ... hoe het gebruikelijkst. Hoe ... des te klinkt dan wat te nadrukkelijk. Dat geldt zeker voor zinnen zonder persoonsvorm. Bijvoorbeeld:

Hoe eerder, hoe beter.
Hoe meer, hoe beter.
Hoe ouder, hoe zotter.
Hoe meer zielen, hoe meer vreugd.

Bij langere zinnen met persoonsvormen is zowel hoe ... hoe als hoe ... des te erg gebruikelijk:

Hoe ouder ik word, hoe sneller de tijd lijkt te gaan.
Hoe ouder ik word, des te sneller de tijd lijkt te gaan.
Hoe langer ze bleven, hoe kouder ze het kregen.
Hoe langer ze bleven, des te kouder ze het kregen.

Woordvolgorde

In zinnen met hoe ... des te zijn er in de vervolgzin na des te twee volgordes mogelijk:

Hoe langer ik ermee bezig was, des te leuker ik het ging vinden. (de persoonsvorm ging zo ver mogelijk achteraan, zoals in een bijzin als ‘omdat ik het steeds leuker ging vinden’)
Hoe langer ik ermee bezig was, des te leuker ging ik het vinden. (de persoonsvorm vóór het onderwerp, zoals in een vraagzin als ‘Ging ik het leuker vinden?’)

Ook in zinnen met hoe ... hoe zijn er twee volgordes mogelijk.

Hoe langer ik ermee bezig was, hoe leuker ik het ging vinden.
Hoe langer ik ermee bezig was, hoe leuker ging ik het vinden.

De eerste volgorde is het gebruikelijkst.

Des te ... des te

Ook zinnen als ‘Des te meer loten u koopt, des te meer kans u maakt’ of ‘Des te meer loten u koopt, des te meer kans maakt u’, met twee keer des te, komen weleens voor. Het klinkt nogal nadrukkelijk en niet iedereen vindt dat mooi.

Des te ... hoe

Een heel enkele keer kom je zinnen tegen als:

Des te meer mensen meedoen, hoe meer winst we maken.
Des te harder je loopt, hoe eerder je thuis bent.

Deze volgorde is ongebruikelijk.

Klik op het tabblad 'Acchtergrond’ voor meer informatie over het ontstaan van des te.

Blij met deze uitleg?

Met een donatie van € 5 steun je Onze Taal. Bedankt!

Lees ook
Algemene Nederlandse Spraakkunst Taaladvies.net: Hoe ... hoe ..., hoe ... des te ... + volgorde onderwerp en persoonsvorm

Toch nog een vraag?

Onze taaladviseurs staan elke werkdag voor je klaar.
https://onzetaal.nl/taalloket/vraag-stellen

Waar komt des te eigenlijk vandaan?

Des te is al erg oud. In een tekst uit 1200 staat bijvoorbeeld deze passage: “dat tune dines deste bat” (‘dat je hem des te beter moet dienen’).

Des in des te is oorspronkelijk de tweede naamval van het aanwijzend voornaamwoord die/de. Het betekent ‘hiervan’ en ‘daarom’. Bijvoorbeeld: ‘Des waren si in groter pine’ (‘daarom leden ze veel pijn’).

Te is in des te óók een vorm van het aanwijzend voornaamwoord die/de. Je zou dus eigenlijk des de verwachten, maar die tweede d is al vele eeuwen geleden in een t veranderd. In de Middeleeuwen kwam des de of desde al nauwelijks voor in teksten. Die d werd een t door een verschijnsel dat assimilatie heet. Dat wil zeggen dat de stemloze s van des ervoor zorgde dat de stemhebbende d van de ook veranderde in een stemloze t. Doordat men niet meer wist uit welke onderdelen de uitdrukking des te eigenlijk bestond, werd des te niet alleen gezegd, maar ook opgeschreven.