Kun je het hebben over ‘een heel aantal mensen’? 

In ‘Ik zag al een heel aantal mensen in de rij staan’ betekent heel ‘groot, flink’. Het verschil tussen een heel aantal mensen en een groot/flink aantal mensen is dat je met heel meer nadruk legt op de omvang van de groep mensen als totaal. Dat kun je bijvoorbeeld doen om uit te drukken dat je verbaasd was over de vele mensen die je zag. Andere voorbeelden met heel:

• Het was een hele klus.
• Mijn voor- én achternaam zijn lang - een hele mond vol als ik me aan iemand voorstel.
• Het is nog een heel eind fietsen.
• Dat was nog een heel gedoe.
• Ik vind vijduizend euro een hele som geld.

In sommige zinnen betekent het vooral ‘lang’:

• Dat duurt een hele tijd.
• Afijn, heel verhaal … maar uiteindelijk ging hij toch mee.

Heel is bekender in de betekenis ‘volledig’, zoals in ‘Het duurt een hele week’ (niet maar een paar dagen), ‘Het hele land was in rep en roer’ (alle inwoners praatten erover) en ‘Ik wil graag een heel brood’ (niet een half brood). In ‘Gelukkig, de vaas is nog heel’ betekent het ‘ongeschonden, onbeschadigd’.

Daarnaast is heel vaak een bijwoord dat iets zegt over het bijvoeglijk naamwoord dat erachter staat. Het heeft dan de versterkende betekenis ‘erg, zeer’. Bijvoorbeeld: ‘Daar staat een heel oud huis’, ‘Ik wens je een heel fijne vakantie’, ‘Dat heb je heel goed gedaan.’

Betekenisontwikkeling van heel

Heel is oorspronkelijk een bijvoeglijk naamwoord dat ‘gezond’ betekende. Het is verwant met heil (‘welzijn’) én met het werkwoord helen (in de betekenis ‘beter maken’). De betekenis ‘gezond’ ontwikkelde zich vele eeuwen geleden tot ‘onbeschadigd’ en vervolgens tot ‘volledig, geheel’. De betekenis ‘groot, flink’ is daar weer uit voortgekomen.

Heel als bijwoord is ‘pas’ in de late Middeleeuwen ontstaan. De betekenis van het bijwoord heel (‘zeer’, als versterking), is ook voortgekomen uit de betekenis ‘volledig’.