Hoe spreek je het woord cyste uit?

Dat je de c van cyste als ‘k’ moet uitspreken, is eigenlijk vreemd. Als na een c een y staat, klinkt die c normaal gesproken namelijk als een ‘s’. Voorbeelden zijn cyaan, cynisch, Cyprus, leukocyt en privacy. Hoe het komt dat cyste in geen enkel (uitspraak)woordenboek ook de uitspraak ‘sieste’ krijgt, staat niet vast. Vermoedelijk heeft het te maken met hoe en wanneer het woord het Nederlands binnengekomen is. In de praktijk komt de uitspraak ‘si(e)ste’ overigens weleens voor.

Griekse herkomst

Bijna alle Nederlandse woorden met cy- gaan terug op Griekse woorden met ku-. De meeste zijn echter niet rechtstreeks in het Nederlands terechtgekomen, maar via het Latijn of het Frans. In die talen was de Griekse ‘k’-klank aan het begin van het woord al veranderd in een ‘s’-klank. Dat zou je ook verwachten bij cyste, dat afkomstig is van het Griekse kustis (‘blaas’).

Mogelijk is de uitspraak ‘ki(e)ste’ in het Nederlands in gebruik gekomen doordat cyste pas sinds het midden van de negentiende eeuw in gebruik is. Bij het ontlenen van het woord hebben de medici toen meer belang gehecht aan de Griekse oorsprong van het woord dan bijvoorbeeld hun Engelse en Duitse collega’s een halve of een hele eeuw eerder. In onze buurtalen wordt het woord namelijk wél met s of ts uitgesproken.

Cystitis, cystoscoop

Merkwaardig genoeg is vooral in de medische wereld de ‘s’-uitspraak wél standaard bij woorden die op de blaas betrekking hebben (dus op het orgaan), zoals cystitis (‘blaasontsteking’) en cystoscoop (‘blaasspiegel’).