Klopt het dat gebakje een minder ‘chic’ woord is dan taartje?
In adellijke kingen spreekt men inderdaad van een taartje, niet van een gebakje. De voorkeur voor taartje heeft geen taalkundige grond: het is een sociale norm. In het Standaardnederlands zijn gebakje en taartje beide juist.
In de hoogste kringen, zoals bij de adel, is voor een deel een eigen dialect ontstaan, waarmee men zich onderscheidt van de ‘gewone burger’. Kenmerkend voor dit dialect zijn het gebruik van veel Franse uitdrukkingen (douceurtje voor fooitje) en het afkeuren van bepaalde woorden. Ook bij die afgekeurde woorden zitten overigens Franse woorden, zoals fauteuil en toilet – dat moet juist stoel en wc zijn. Bekijk meer voorbeelden op het tabblad ‘Voorbeelden’.
De afkeuring van bepaalde Franse woorden is ontstaan toen ‘het gewone volk’ gaandeweg steeds meer Franse woorden ging gebruiken. Om zich van het gewone volk te onderscheiden koos de adel vervolgens juist weer voor het Nederlandse woord.
Iets vergelijkbaars bestaat overigens ook in Groot-Brittannië, waar het verschijnsel U en non-U wordt genoemd (waarbij de u staat voor upper class).
Blij met deze uitleg?
Met een donatie van € 5 steun je Onze Taal. Bedankt!
Agnies Pauw van Wieldrecht heeft enkele leuke boekjes over het taalgebruik in de hoogste kringen geschreven, onder andere Het dialect van de adel (Uitgeverij Rap, 1991). Enkele voorbeelden daaruit:
| Zeg niet ... | maar ... |
| aangenaam | geef een hand en zeg je naam |
| bestek | messen, lepels en vorken |
| colbertje | jasje |
| dessert | toetje |
| doe mij maar ... | ik wil graag ... |
| dressoir | buffet |
| eet smakelijk | (zeg helemaal niets) |
| fauteuil | stoel |
| gebakje | taartje |
| graag gedaan | geen dank |
| hallo (vooral tegen ouderen) | goedemorgen, goedemiddag, goedenavond |
| ik ben wezen fietsen | ik heb gefietst |
| ik doe het gelijk | ik doe het dadelijk/meteen |
| ik heb honger | ik heb trek |
| ik lust het graag | ik vind het lekker |
| japon | jurk |
| koelkast | ijskast |
| kostuum | pak |
| mantel | jas |
| omkleden | verkleden |
| overgeven, braken | spugen |
| pantalon | broek |
| parfum | lekker stankje, lekker luchtje |
| pilsje | biertje |
| salon | woonkamer/huiskamer |
| snel | vlug |
| stropdas | das |
| toilet | plee, wc, hum |
| trottoir | stoep |
| wagen | auto |
| woning | huis |
| zeer, zich zeer doen | pijn, zich pijn doen |
Blij met deze uitleg?
Met een donatie van € 5 steun je Onze Taal. Bedankt!
