Wat is het verschil tussen sekse, geslacht en gender?

Sekse

Sekse is een lichamelijke of biologische term: het verwijst naar het biologische onderscheid tussen mannen en vrouwen. Het gaat dan om de lichamelijke verschillen waarmee iemand geboren is: de geslachtsorganen, hormonen, chromosomen, enz. Een paar voorbeeldzinnen uit de praktijk:

• De bijeffecten van het vaccin zijn per sekse onderzocht.
• De registratie van sekse op identiteitskaarten gaat verdwijnen.
• Het boek De tweede sekse van Simone de Beauvoir gaat over de positie van vrouwen.

Vaak kan sekse ook worden vervangen door (geboorte)geslacht (zie het volgende kopje).

Bekende afleidingen van sekse zijn seksisme en seksistisch. Seksisme is ‘discriminatie op grond van sekse’ of ‘iemand een bepaalde rol toebedelen alleen op grond van iemands sekse’. Seksistisch is ‘blijk gevend van seksisme’ of ‘voortkomend uit seksisme’.

Geslacht

Geslacht of geboortegeslacht heeft grotendeels dezelfde betekenis als sekse: het gaat om de lichamelijke kenmerken waarmee iemand geboren wordt. In deze betekenis worden sekse en geslacht door elkaar gebruikt. Soms is het ene woord gangbaarder, in andere contexten het andere. Geslacht wordt bijvoorbeeld eerder dan sekse gebruikt in enquêtes en op formulieren.

• Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.
• Bij het selecteren van de deelnemers wordt er gekeken naar competenties, niet naar geslacht.
• Er zijn verschillende methodes waarbij je het geslacht van de baby van tevoren kunt bepalen.

Daarnaast wordt geslacht soms gebruikt als synoniem van gender (zie het volgende kopje).

Geslacht heeft ook andere betekenissen, zoals ‘geslachtsdeel’, ‘familielijn’, ‘stam’, ‘biologische ordening van dieren en planten’, ‘generatie’ en ‘taalkundig woordgeslacht’.

Gender

Het begrip gender komt uit het Engels. Daar betekent het oorspronkelijk ook ‘geslacht’. Tegenwoordig heeft het – zowel in het Engels als in het Nederlands – een bredere betekenis. Gender verwijst anders dan sekse en geslacht niet naar biologische kenmerken, maar naar sociale, culturele en psychologische kenmerken die met een geslacht in verband worden gebracht. Onder gender kan vallen wat traditioneel als ‘mannelijk’ en ‘vrouwelijk’ gezien wordt, maar ook alles ertussenin. Gender is ook de ‘rol’ waarmee iemand zichzelf het meest identificeert: iemands gender hoeft dus niet gelijk te zijn aan iemands sekse of geslacht.

• Journaliste Lisa Peters vat het als volgt samen: “Sekse zit tussen je benen, gender zit tussen je oren.”
• De manier waarop ik mijn gender uit, heeft zowel mannelijke als vrouwelijke elementen.
• De auteur twijfelde openlijk over diens gender en voegde daarom een tweede naam aan Marieke toe: Lucas.

In het Nederlands wordt gender soms met een Engelse g uitgesproken, als ‘dzjender’, en soms op z’n Nederlands, als ‘gender’. Daarover gaat deze pagina.

Genderidentiteit, transgender

Gender komt veel voor in samenstellingen, zoals genderdiversiteit of genderkwestie:

Transgender: een transgender persoon identificeert zich met een ander dan het aangeboren geslacht.
Genderidentiteit/genderbeleving: hoe iemand zich vóélt: man, vrouw of anders.
Genderexpressie: de manier waarop mensen het gender waarmee ze zich identificeren uiten, bijvoorbeeld door middel van kleding en gedrag.
Genderstereotypering: wanneer de traditionele rolverdeling van mannen en vrouwen wordt bevestigd. Dit komt voor in marketing en reclame, maar ook in opvoeding en onderwijs. Er wordt dan uitgegaan van dingen die ‘typisch’ mannelijk of vrouwelijk zijn (jongens moeten stoer zijn en meisjes lief).
Genderkloof: het grote verschil in kansen, prestaties, beloning e.d. tussen personen van verschillende geslachten.
Gendergelijkheid: wettelijke gelijkstelling en gelijke behandeling van geslachten en genderidentiteiten.
Genderneutraal taalgebruik: taalgebruik dat geen verschil maakt tussen geslachten of genderidentiteiten.
Genderinclusief taalgebruik: taalgebruik waarin de diversiteit in gender en sekse naar voren komt.
Genderstudies: de studie van genderkwesties.