Wat is het verschil tussen pepernoten en kruidnoten?

Er zijn mensen die het onderscheid tussen pepernoten en kruidnoten strikt aanhouden, maar de Dikke Van Dale beschrijft de werkelijkheid en vermeldt pepernoot als overkoepelend woord. Bij pepernoot staat namelijk: “dobbelsteentje van peperkoek of half bolletje van speculaas (gegeten in de tijd rond sinterklaas)”.

Het historische Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) omschreef de pepernoot in 1931 als volgt: “Een klein gebak van meel en honing, suiker of stroop, met peper en andere kruiderijen, de grootte van eene hazelnoot en de gedaante van dobbelsteentjes hebbende, doch van boven meestal bolrond.” Als tweede betekenis bij pepernoot geeft het WNT: “In Zuid-Nederland ook als naam voor eene soort van moppen [koekjes], kruidnoten.” Kruidnoten waren vroeger dus geen snoepgoed, maar koekjes, die dan door sommigen weer pepernoten werden genoemd. Kruidnoot en pepernoot zitten dus al lange tijd in elkaars vaarwater.

Tegenwoordig zit er niet altijd peper in pepernoten en kruidnoten. De meeste recepten gebruiken ‘speculaaskruiden’, waar niet altijd (witte) peper in zit. Het woord peper werd vroeger overigens breed gebruikt. In de Taal- en Letterbode uit 1872 staat: “Van alle kruiderijen werd er zeker vroeger geene meer gebruikt dan de peper. De peper was zoo zeer de specerij bij uitnemendheid, dat het woord peper als ’t ware een algemeene naam werd voor alle kruid, alle kruiderij; zoodat peper ook daar werd gezegd, waar men een andere kruiderij bedoelde. ’t Is zeker aan deze omstandigheid, dat de pepermunt en pepernoot hunnen naam te danken hebben; ’t is van daar dat een kruidkoek (pain d’épices) gewoonlijk een peperkoek wordt genoemd; van daar, dat kruiden in ’t algemeen peperen heet, en dat een specerijverkooper of kruidenier in de eerste, oorspronkelijke, eigenlijke beteekenis van ’t woord, in ’t Engelsch vroeger bestempeld werd met den naam van pepperer.”