Wat is juist: een weids uitzicht of een wijds uitzicht?

Weids is een formeel woord dat je vaak in dictees tegenkomt. Het gaat dan meestal om deze vaste verbindingen: een weids uitzicht, een weids vergezicht, een weids landschap en iets met weidse gebaren doen. Wijds komt alleen maar voor in zinnen als ‘Ik draag graag iets wijds.’ Dan plak je een s aan wijd vast. Wijd betekent hier ‘ruim, los’.

Herkomst van weids

Weids heeft oorspronkelijk niets met wijd te maken. Het is afgeleid van het Oudhoogduitse wei(de) (‘jacht, vangst’) en betekende oorspronkelijk ‘tot de jacht behorend’. Daaruit ontstond de betekenis ‘luisterrijk, indrukwekkend’ en daar kwam weer de betekenis ‘breed, ruim, groots’ uit voort. Op deze betekenisontwikkeling is wijd wel van invloed geweest, maar het spellingverschil tussen weids en wijd is altijd blijven bestaan. Nog een paar voorbeeldzinnen met weids:

• In de polder vind je uitgestrekte weilanden, doorsneden door sloten, in een vlak, weids landschap.
• Dirigenten maken vaak weidse gebaren.
• De weidse vlakten van de wadden zijn altijd schitterend.
• Vanaf het terras genoten we van het weidse uitzicht over het dal.

Herkomst van wijd

Wijd is ontstaan uit een oeroud woord dat iets als ‘uiteengegaan’ of misschien ‘weg(gegaan)’ moet hebben betekend. Het komt volgens het Etymologisch Woordenboek van het Nederlands al voor in een document uit ongeveer 1100: “Thin namo is wido gebreydet” (‘jouw naam is wijdverbreid’). Wijd heeft de betekenissen ‘ruim’, ‘los, met veel open ruimtes’, ‘groot of breed (als het gaat om een oppervlak)’. Nog een paar voorbeeldzinnen met wijd:

• Deze trui heeft erg wijde mouwen.
• Toen ik zwanger was, droeg ik het liefst iets wijds.
• Mijn deur staat altijd wijd open voor jou.
• Oude zeelieden blijven verlangen naar de wijde zee.
• Vanaf het balkon hadden we een wijd uitzicht over het dal.
• Ze staan wijd en zijd bekend als mensen met een hart van goud.