Wat betekent naar de ratsmodee en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Als iets naar de ratsmodee gaat, gaat het naar de bliksem: het gaat kapot of raakt verloren. Ook personen kunnen naar de ratsmodee gaan. Dan loopt hun leven helemaal verkeerd, bijvoorbeeld door een faillissement of verslaving. 

Ratsmodee is te herleiden tot het Jiddisch. In het Jiddisch bestond de uitdrukking nooch der Aschmedaj, die letterlijk ‘naar de duivel gaan’ betekende. In figuurlijke zin werd er ook mee bedoeld: ‘naar de bliksem gaan, ten onder gaan’. Aschmedaj is de naam van een demon, die onder meer in het bijbelboek Tobit voorkomt. De naam Aschmedaj is in de uitdrukking onder invloed van in de rats zitten veranderd (verbasterd) in ratsmodee.

De verbasterde uitdrukking is eind negentiende eeuw voor het eerst op schrift aangetroffen. In 1894 stond in een ingezonden brief in de Java-bode een citaat uit een spotlied: “(...) Waardoor het geloof naar de ratsmodee gaat”.

Er zijn meer uitdrukkingen waarin de duivel in al dan niet verbasterde of verbloemende vorm voorkomt, zoals ‘Dat haal je de koekoek’ en ‘Joost mag het weten’.