Page 29 - OnzeTaal_sept2020_HR

VERTAALTAAL TYPISCH VLAAMS

Hispanist, literatuurrecensent en vertaler
Maarten Steenmeijer bekijkt maandelijks wat
er gebeurt als er vertaald wordt.

Fouten

n elke vertaling staan fouten, zo hoor je weleens
zeggen, en daar lijkt me weinig op af te dingen. Wat zegt
I Maar vertalers bevinden zich in goed gezelschap,
want ook schrijvers zelf maken fouten, hoe perfectio-
nistisch ze ook zijn en hoe scherp de blik van hun zo’n naam?
redacteuren ook is. Wat doe je als vertaler met die
onvolkomenheden? Als een auteur nog leeft, kun je
hem of haar raadplegen. Enige tact is dan wel gebo-
den, want het zou zomaar kunnen dat de fout geen elf ziet ze er in mijn ogen nog fris uit, maar mijn
fout is, maar een welbewuste keuze. Daar komt nog vrouw is een loot van een oude stamboom. Die
bij dat boeken voor schrijvers zijn wat kinderen voor Z heeft iemand eens uitgetekend en geïllustreerd
ouders zijn: ze mogen er zelf wel van alles op aan of met foto’s, te beginnen met een echtpaar dat in de lens
op te merken hebben, maar o wee als een ander dat keek met de verschrikte blik van negentiende-eeuwers
doet. Toch zullen de meesten van hen in hun nopjes die verwachtten de baarlijke duivel te zien verschijnen
zijn als ze dankzij de alerte blik van hun vertalers nog zodra de camera klik deed. Een van de dochters van dit
wat smetjes uit hun tekst kunnen wegpoetsen. gezin is getrouwd met de zoon van de burgemeester van
Maar wat doe je als de schrijver wiens werk je ver- Smeerebbe-Vloerzegem. Daar is mijn vrouw geen na-
taalt niet meer leeft? Je zou denken dat de keuze dan komeling van, maar die genoemde deelgemeente van
niet moeilijk is, want je hoeft geen rekening meer te Geraardsbergen (Oost-Vlaanderen) heeft sindsdien een
houden met de auteur. Alleen de tekst telt. Toch blij- bijzondere plaats in ons hart.
ven fouten vaak staan in vertalingen. Zo gaat Robinson Smeerebbe-Vloerzegem. Wie wil daar niet wonen?
Crusoe al eeuwenlang zonder kleren het water in Een dorp van een zakdoek groot, met twee parochie-
om voedsel te zoeken op een lekgeslagen schip en kerken voor goed zevenhonderd zielen. En als u nog
vult hij even later zijn zakken met scheepsbeschuit. niet overtuigd bent, weet dan dat het tijdens het
Shakespeare kon er ook wat van. Zo liet zijn topogra- ancien régime nog twee gemeenten waren, inderdaad
fische accuratesse te wensen over (in zijn tragedie Smeerebbe en Vloerzegem. Die behoorden tot de baro-
Coriolanus schreef hij bijvoorbeeld dat Delphi een nie van Boelare. Ze liggen in de buurt van Goeferdinge,
eiland is) en heeft de Engelse bard het in Julius Caesar Onkerzele, Pollare en Appelterre. Ik ben er nog nooit
over een mechanische klok, terwijl dit instrument pas geweest, maar mijn hart gaat sneller slaan van deze
vele eeuwen na de tijd van de Romeinen werd uitge- plaatsnamen.
vonden. Cervantes maakt het helemaal bont in Don Mijn hersenen draaien op taal, en ik ben een en
Quichot. Hij nam het niet zo nauw met de chronologie ander gaan uitzoeken. De naam Smeerebbe zou kunnen
van de gebeurtenissen, liet weleens een titel boven verwijzen naar een kruid. Zoals in smeerbloem en smeer-
een hoofdstuk staan die ergens anders hoorde en wortel zegt smeer dat de plant gebruikt werd om zalfjes
noemde de vrouw van Sancho Panza nu eens Teresa te maken, en we weten dat dit soort middeltjes een mis-
Panza en dan weer Juana Panza of Teresa Sancha. selijkmakende stank verspreidden en verder niets deden.
Waarom laten vertalers dit soort fouten doorgaans In Vloerzegem herkennen we de uitgang heim, wat erop
staan? Waarom zijn zij zo mild voor teksten van wijst dat hier de woonplaats van iemand genoemd
schrijvers die er niet meer zijn? Uit respect, vermoed wordt. De Germanen kenden de persoonsnaam Flortso,
ik. Respect voor de dode schrijvers, die niets meer te- dus dat zou ’m kunnen zijn. We weten verder niets van
rug kunnen zeggen en ons dus niet kunnen uitleggen deze man. Het kan een kindervriend geweest zijn of een
of die fouten eigenlijk geen fouten zijn maar een beurzensnijder. U ziet: kennis van de taalkundige ach-
functie hebben. Zo zou Shakespeare volgens kenners tergrond maakt de dorpjes niet altijd aantrekkelijker.
wel degelijk een bedoeling hebben gehad met de Wat maakt een plaatsnaam dan wél attractief? Ik heb
anachronismen in zijn teksten, terwijl de slordighe- de indruk dat lange namen (Sint-Jan-in-Eremo) mooier
den in Don Quichot bijdragen aan de onbekommerde zijn dan korte (Mol) en oude Nederlandse (Hemelveer-
sfeer in Cervantes’ verhaal over de dolende ridder. degem) mooier dan uitheemse (Retranchement). Rijm-
Neem mijn fouten niet serieus maar lach erom, zo pjes doen het ook goed (Erps-Kwerps) en namen als een
fluistert de Spaanse schrijver ons in, geheel in de paukenroffel (Zichen-Zussen-Bolder). Maar verder is
geest van zijn boek. het natuurlijk een heel persoonlijke kwestie. Als je
hond ooit is doodgereden in Sint-Job-in-’t-Goor, dan
zul je het wel een gore plaats vinden. Als je je eerste lief ONZE TAAL 2020 — 9
MAARTEN STEENMEIJER hebt gekust in Urk, klinkt die naam voor de rest van je
leven als belletjes.
Misschien hou ik wel van Smeerebbe-Vloerzegem
omdat ik hou van mijn vrouw.

LUDO PERMENTIER 29