Page 14 - OnzeTaal_okt2020_HR

Een mannenstem

in een vrouwenlichaam,

of omgekeerd

Wie een transitie doormaakt van man vrouw naar man en mensen die de omgekeerde bewe-
naar vrouw of andersom, gaat ook anders ging maken. De eersten krijgen meestal op latere leeftijd
alsnog mannelijke hormonen toegediend. Zij krijgen
klinken. Hoe? En wat zijn de effecten? daardoor, vooral als ze jong aan de overgang beginnen,
vaak – zij het niet altijd – alsnog een mannelijke adams-
appel en dus een lagere stem. Vrouwelijke hormonen
MARC VAN OOSTENDORP hebben echter helaas niet het omgekeerde effect: ze
Illustratie: Olivier Heiligers laten de adamsappel of de stembanden niet krimpen.
NIET-BINAIR
Daarnaast zijn er sociale en culturele factoren die de
klank van iemands stem bepalen. Mannen spreken over
de hele wereld lager dan vrouwen, maar in sommige
culturen is dat verschil groter dan in andere – in Vlaan-
deren is het bijvoorbeeld groter dan in Nederland. Dit
betekent niet dat jongetjes en meisjes op school leren
wat een acceptabele toonhoogte is, maar dat ze zich,
vermoedelijk grotendeels onbewust, aanpassen aan de
manier waarop hun geslachtsgenoten in hun cultuur
praten. Zo kunnen er ook andere taalelementen in slui-
pen die de geslachten onderscheiden: sommige woordjes
zijn ‘vrouwelijker’, andere ‘mannelijker’. Ook hier geldt
weer: in de ene cultuur worden dat soort verschillen
scherper aangezet dan in andere – in sommige delen van
het Amazonegebied spreken vrouwen bijna een andere
taal dan mannen.
Omdat deze verschillen subtiel zijn en grotendeels
J e stem bepaalt voor een belangrijk deel wat andere onbewust, zijn ze ook niet gemakkelijk af te leren. In
veel westerse landen, ook in Nederland en Vlaanderen,
mensen van je denken. Metingen van elektrische
zijn er inmiddels logopedisten die gespecialiseerd zijn in
golven in de hersenen van een luisteraar laten tel- het begeleiden van transgender personen. Zij helpen
kens een klein schokje zien als een beer van een man mensen om hoger of juist lager te spreken zonder hun
met een hoog stemmetje begint te praten, of een preci- stem daarbij te forceren – je moet het wel dag in, dag uit
euze dame rauwe kreten slaakt. Aan de telefoon is dat
effect nog sterker. Talloos zijn de verhalen van mensen
die elkaar alleen van aan de telefoon kenden, en heel Er is een verband tussen hoe
verbaasd waren toen ze de persoon een keer zagen: ‘Ik
dacht dat jij zwart haar had!’ transgender personen klinken
Weinig mensen zijn zich daar zo van bewust als trans-
gender personen, en dat geldt vooral voor de transgender en hoe gelukkig ze zijn.
vrouwen onder hen. Mensen beoordelen hen niet alleen
op hoe ze eruitzien, maar ook op hoe ze klinken. Voor
vrouwen met een mannelijk lichaam is het net wat lasti- kunnen volhouden – maar ook om hun articulatie of hun
ger om zo te klinken als men van hun gender verwacht. intonatie mannelijker dan wel vrouwelijker te maken. Ze
zorgen ervoor dat uit een mannenlichaam ook een man-
KRIMPEN nenstem komt. Een bijzondere categorie zijn hierbij nog
Hoe je klinkt wordt bepaald door van alles en nog wat: de zogeheten genderfluïde of niet-binaire mensen die
door je lichaam bijvoorbeeld, de omvang ervan, de vorm zich geen man of vrouw voelen – zij hebben een stem
nodig die helemaal eigen is.
van je mondholte, de lengte van je stembanden en de
ONZE TAAL 2020 — 10 geert als klankkast voor het geluid dat onze stembanden jaren blijkt dat er ook echt een verband is tussen hoe
breedte van je kaak. Het hele menselijk lichaam fun-
Uit veel wetenschappelijk onderzoek van de laatste

transgender personen klinken en hoe gelukkig ze zijn.
produceren en samen bepalen al deze factoren het speci-
Dit geldt, ook weer niet verbazingwekkend, met name
fieke timbre van een individu – dat is een van de rede-
voor transgender vrouwen: als zij het geluk hebben van
nen dat je mensen kunt herkennen aan hun stem.
nature een vrij hoge stem te hebben, draagt dat over het

Sommige lichamelijke verschillen ontstaan terwijl we
volwassen worden. Wie tijdens de puberteit veel testos-

is niet heel groot, maar wel meetbaar.
teron aanmaakt, krijgt de baard in de keel. De adams-
appel groeit en de stembanden worden uitgerekt, wat algemeen bij aan de kwaliteit van hun leven. Het effect
zorgt voor een lager geluid. Hier ontstaat een belangrijk Een werkboek voor mensen in transitie is Stem in transitie
14 verschil tussen mensen die een transitie maken van van Stefanie Van Moen (Gent, Academia Press, 2019).