Page 13 - OnzeTaal_okt2020_HR

maakte hij dat bekend op Instagram. “Het is ‘out there’.
Ik doe dat om te zorgen voor representatie. Om anderen Drie tips om transgender
te kunnen helpen die nog niet zo ver zijn. En nu staat personen aan te duiden
het voor altijd online. Iedereen die op mij googelt, vindt
het zo.” 1. Noem een man een man en een vrouw een vrouw.
En dus zijn er woorden nodig om de groep aan te dui- De uiterlijke kenmerken waarmee iemand ooit is
den. Maar welke woorden? Transgender Netwerk Neder- geboren, doen doorgaans niet ter zake.
land (TNN) raadt journalisten in zijn mediawegwijzer 2. Alleen mensen die zich als non-binair identificeren
aan te spreken over ‘transgender personen’ – en ook (en man noch vrouw zijn), hebben een voorkeur
bijvoorbeeld ‘transgender sporter’ of ‘transgender die je niet meteen kunt weten. Informeer daarnaar
Utrechter’. Transgender noemt TNN nadrukkelijk “geen en respecteer de keuze.
zelfstandig naamwoord”, omdat het een omschrijving is 3. Verdiep je in de betekenis van de transitie die
van een van iemands kenmerken. Transman en trans- transgender personen hebben ondergaan. Met
vrouw kunnen ook wel, maar volgens het netwerk alleen kennis komt zorgvuldig taalgebruik.
in informele context.
LOMP WOORD
Individueel redeneert echter niemand zo strikt. “Als gebruikt, heeft echt geen idee wat het is om transgender
iemand over mij schrijft dat ik transgender ben, laat ik te zijn.”
dat staan”, vertelt Thomas van der Meer (34), auteur van Ook onprettig zijn complimenten als ‘Je ziet het hele-
Welkom bij de club (2019), een roman over een transitie. maal niet’ of ‘Wat ben jij goed gelukt.’ Van Vugt: “Ik
“De nuance die het Transgender Netwerk Nederland haak er altijd maar op in met een grap. ‘Maar jij hebt ook
aanbrengt, is voor media te ingewikkeld. Maar transman geen roze aan!’ of zoiets.” Sommige zinnen jeuken om-
mijd ik juist helemaal. Men denkt te vaak ten onrechte dat ze verraden dat iemand een transman of -vrouw niet
dat dat iemand is die ooit man was. Het werkt te verwar- helemaal normaal vindt. Van der Meer: “Vragen als:
rend. Zelf zeg ik, alleen als het relevant is, dat ik een ‘Dus je bent eigenlijk een meisje?’, of: ‘Wat is je echte
naam?’ Is Thomas soms mijn nepnaam?”
Vaak komt het voort uit onwetendheid of onhandig-
Onprettig zijn complimenten heid. De transgender personen hebben zelden het gevoel
dat iemand erop uit is hen te kwetsen. Soms ligt de pijn
als ‘Wat ben jij goed gelukt.’ ook aan hemzelf, erkent Bakker. “Laatst sprak ik voor
het eerst in lange tijd een kennis, die het in een bijzin
had over ‘vroeger toen je nog een meisje was’. Erg ver-
velend, maar eerlijk gezegd komt dat doordat ik er liever
niet aan word herinnerd dat ik inderdaad zo’n lichaam
transgender achtergrond heb. Ooit was ik transgender, had.”
maar daarvoor ben ik behandeld door in transitie te
gaan. Nu ben ik man, maar wel één met een transgender ACTIVISTISCH
achtergrond.” Gelukkig groeit de kennis bij het brede publiek. En daar-
Wat daarentegen niet kan, zijn woorden die de plank mee het gebruik van de juiste woorden. Bakker: “Het is
misslaan. Travestiet bijvoorbeeld: “Mannen die het leuk nog helemaal niet zo lang geleden dat media een trans-
vinden om als vrouw verkleed te gaan, dat is een wereld vrouw een ‘hij’ noemden. Ook omgebouwd kwam je vijf
van verschil”, zegt Nathalie van Vugt (1968). “Helaas jaar geleden geregeld tegen.” Van der Meer heeft dezelf-
wordt het vaak op één hoop gegooid, zoals in het nieuwe de ervaring. “Als ik met een groep mannen praat die
programma van Fred van Leer over dragqueens.” Of mijn achtergrond niet kennen, zeggen ze gerust om-
transseksueel: dat suggereert dat het gaat over de sek- gebouwd. Maar als een gezelschap het wel weet, hoor ik
suele voorkeur van transgender personen in plaats van dat woord nooit. Er is dus een besef dat het een fout
hun sekse. woord is.”
Dat die woorden toch circuleren, komt door de snelle Als de gevoeligheid toch ontbreekt, zijn er altijd nog
emancipatie van transgender personen én de verschil- activistische transgender personen, heeft hij gemerkt.
lende termen die de afgelopen decennia zijn gebruikt, “Op Scholieren.com stond een verslag van mijn roman
legt Bakker uit, die met Transgender in Nederland (2018) vol foute termen. De hoofdpersoon, een man, werd
de geschiedenis van de groep beschreef. “Een van de bijvoorbeeld ‘zij’ genoemd. Heel vervelend, omdat
eerste artsen in Nederland die transgenders behandel- zo’n verslag een educatief doel heeft. Ik heb er toen zelf
den, bedacht het woord transseksisme. Maar dat gaat niet alleen maar een story op Instagram over gemaakt. Mijn
makkelijk over de tong. Dat werd toen transseksueel, ook volgers stuurden echter allemaal mailtjes naar de site.
al was het fout. Zelf vind ik het een lomp, onprettig Daarna is het aangepast.”
woord, maar sommige ouderen noemen zichzelf nog Dat is maar goed ook. Als transmannen en -vrouwen
steeds zo. Uit gewenning.” niet uitsluitend mannen en vrouwen genoemd kunnen
worden, dienen wel de juiste termen te worden gehan-
OMGEBOUWD teerd. 
Daarnaast zijn er – helaas – woorden die kwetsen. Het ONZE TAAL 2020 — 10
bekendste voorbeeld is omgebouwd. “Alsof ik een stuk
timmerwerk ben!”, zegt Van Vugt fel, die veel van zulke
ervaringen beschreef in Hoe ik werd wie ik altijd al was
(2014). “Mijn lichaam is gerepareerd, kun je hooguit Illustratie: Matthijs Sluiter
zeggen. Maar ik ben geen bouwpakket, waarmee je naar
eigen smaak iets kunt maken.” “Ik kom het online
tegen in reacties”, zegt ook Geraeds. “Vreselijk. Wie dat 13