Page 20 - OnzeTaal_nov2020_HR

taalgebruiker nu iemand die in principe geen verstande-
lijke beperking heeft, maar zich dommer gedraagt dan
mensen die er wél een hebben. Toch zou geen mens het
zich nu in zijn hoofd halen om een persoon met een
verstandelijke beperking aan te duiden als (rand)debiel,
en bij uitbreiding als idioot of imbeciel – dat zou hoogst
ongepast zijn.
Dat beledigende karakter kregen die woorden noch-
tans pas aan het einde van de twintigste eeuw. In ver-
schillende documenten uit de jaren vijftig en zestig
wordt een term als randdebiel zonder gêne gebruikt. In
een verslag uit 1967 van de Sint-Pancrasschool, die bui-
tengewoon lager onderwijs bood aan “rooms-katholieke
debiele jongens”, staat bijvoorbeeld: “Het verschil tus-
sen diep-debielen en imbecielen, tussen rand-debielen
en zwakbegaafden is vaak zeer moeilijk, zo niet onmoge-
lijk uit te maken.”
En precies dat wilden ze wel kunnen, want zwak-
begaafden konden gewoon lager onderwijs aan; wie
de intelligentie van een debiel had, was welkom in de
Sint-Pancrasschool. Wie diepdebiel was, leunde tegen
een IQ van 55 (en dus de imbeciel) aan, wie randdebiel
was tegen een IQ van 90 (en dus de zwakbegaafde).
Opvallend: vroeger was randdebiliteit juist de mildste
vorm van debiliteit, terwijl tegenwoordig randdebiel een haar voet liet vallen, zei ze zonder aarzelen: “Christ
erger scheldwoord is dan debiel. Het zou kunnen dat fucking shit merde!” Daarna voegde ze er verbaasd aan
(rand)debiel een scheldwoord werd omdat juist rand- toe: “Le merde a dû faire le voyage!” (‘Merde moet de
debielen een zichtbare probleemgroep werden op de oversteek hebben gemaakt!’). Daarmee bedoelde ze dat
lagere school. De toelatingscommissie van het buiten- het vloekwoord uit de tweede taal blijkbaar was gaan
gewoon lager onderwijs stuurde die twijfelgevallen behoren tot de kernwoordenschat van haar moedertaal,
namelijk liefst opnieuw naar de gewone lagere school de vloektaal van haar voorkeur.
om het nog eens te proberen. Proefpersonen van Arabische of Aziatische afkomst
hielden echter niet van vloeken in hun moedertaal. Vol-
TWEEDETAALVERWERVING gens hen ging schelden in de tweede taal met minder
Niet alleen historisch taalkundigen leven zich uit met grote emoties gepaard – allicht omdat ze de reikwijdte
vloeken en schelden, ook variatielinguïsten doen dat. van scheldwoorden in de nieuwe taal minder goed kon-
Zij ontdekten bijvoorbeeld dat vloek- en scheldwoorden den inschatten. Vloeken in hun moedertaal, het Ara-
variëren op basis van geografische locatie en sekse. In bisch, Koerdisch of Chinees, was zó beladen en sociaal
Vlaanderen is er meer Franse invloed met scheldwoor- onaanvaardbaar dat hun tweede taal, het Engels, een
den als crapuul – een eikel met dat tikkeltje meer – en mooie oplossing betekende. Die vaststelling gaat overi-
vloekwoorden als miljaardedju, dat teruggaat op het Fran- gens ook voor het Nederlands op, zo bleek aan het einde
se milliard de dieux. En terwijl in Vlaanderen religieus van mijn lezing ‘Vloeken en wetenschap’. Een derde van
de anderstalige studenten gaf, zij het wat weifelend, toe
Debiel werd pas aan het dat ze nooit in de eigen taal zouden vloeken, maar dat ze
voor een onoplettende chauffeur voortaan toch klootzak
einde van de twintigste of iets anders beledigends zouden overwegen. 
eeuw een belediging.
Vloeken als pijnbestrijding

vloeken (zoals godverdomme) weinig mensen shockeert Vloeken heeft ook een heilzame werking. Brits on-
en vloeken met ziektes (zoals kankerlijer en tyfuslijer) derzoek uit 2009 heeft aangetoond dat mensen die
daar nauwelijks voorkomt, is in Nederland precies het vloeken beter tegen pijn kunnen. Hoe ontdek je dat?
omgekeerde het geval. Onderzoek uit 2008 naar de Simpel: door mensen hun hand in een bak met ijs-
meest frequente scheldwoorden bij mannelijke en water te laten stoppen. De helft van de proefpersonen
vrouwelijke studenten in Groningen wees verder uit dat mocht vervolgens gaan schelden wanneer het pijn
begon te doen, de andere helft moest een neutraal
jongens vaker teruggrijpen naar scheldwoorden in de
ONZE TAAL 2020 — 11 jes naar scheldwoorden in de sociale sfeer (met name vloekten, konden beter tegen de pijn. Begin dus vol-
lichamelijke sfeer (met name lul, klootzak en eikel), meis-
woord gebruiken (bijvoorbeeld kaas). De mensen die
gende keer dat je een spijker in de muur hamert maar
hoer, bitch en slet).

Verder zorgen vloeken voor interessante inzichten op
vast vooraf met schelden. Doe het alleen niet te vaak:
gebied van tweedetaalverwerving. Jean-Marc Dewaele,
er lijkt wel een afstompend effect te zijn. Als je vaak
scheldt bij pijn, treedt na een tijdje gewenning op. Er
een Belgisch professor aan de Birkbeck University of
London, onderzocht 386 tweetalige vloekers. Hij stelde
mannen die de neiging hebben om een situatie als
vast dat de meesten van hen bij voorkeur scholden in
hun moedertaal. Toen hij een (Engelstalige) Canadese is ook nog een ander voorbehoud: bij zwartkijkende
erger te zien dan die eigenlijk is, werkt het niet. Jam-
journaliste, met jaren verslaggeving in Frankrijk op de mer, bende aanstellers!
20 teller, vroeg wat ze zou uitroepen als ze een hamer op