Page 21 - OnzeTaal_nov2020_HR

DE THUISONTLEDER WITTEMAN

De oude schoolgrammatica afgestoft voor thuisgebruik.

Het onzichtbare

onderwerp

Esperanto

n verband met uw eigen concentratie en de effectivi-
teit van deze cursus is het noodzakelijk dat u ten
I minste anderhalve meter afstand van uw telefoon
houdt, dan wel deze voorziet van een geluiddempend inds Duolingo bestaat, heb ik geen rustig
masker (of hem gewoon helemaal uitzet). moment meer. Eerlijk is eerlijk, die app is ge-
Ik had u als huiswerk opgegeven om na te denken over S weldig als je een beetje van talen houdt, en ik
de vraag wie het gras zou moeten maaien in de volgende houd van taal met heel mijn hart. Ik zou alle talen ter
zinnen: ‘Ik vraag je om het gras te maaien’, ‘Ik beloof je wereld willen spreken, en dan nog het allerliefst die
om het gras te maaien’, ‘Ik stel je voor om het gras te schitterende kliktalen, zoals Xhosa of Khoekhoego-
maaien’ en ‘Het wordt tijd om het gras te maaien.’ U wab. Met wijdopen ogen van verbazing en bewonde-
hebt natuurlijk opgemerkt dat al deze zinnen hetzelfde ring kijk ik naar filmpjes van native speakers. Dat zal
stukje bevatten: om het gras te maaien. Dit hebt u vroeger ik nooit kunnen nadoen, al was het alleen al omdat
leren benoemen als een ‘beknopte bijzin’: een bijzin Duolingo geen cursus Xhosa of Khoekhoegowab aan-
waarin de persoonsvorm ontbreekt (te maaien is het hele biedt. Een beschamende omissie, Duolingo!
werkwoord), en ook het onderwerp. In de beknopte bijzin Een hoop andere talen hebben ze wel, gelukkig.
staat dus niet letterlijk wie het gras maait. Je kunt het Met Spaans ben ik al een heel eind gekomen; ik kan
ook niet horen aan de manier waarop je de zin uitspreekt. inmiddels zinnen begrijpen als ‘Volgens mijn neef
Toch kun je uit de context wel degelijk opmaken wie eet die krab worteltjes.’ Sinds ik die mijlpaal heb
het gras maait. In ‘Ik vraag je om het gras te maaien’ is bereikt, is mijn Spaanse leergierigheid trouwens wat
het de aangesprokene die het gras (hopelijk) zal gaan in het slop geraakt. Dat groene Duolingo-uiltje kwam
maaien, en in ‘Ik beloof je om het gras te maaien’ is de me nog wekenlang in mijn mailbox aansporen, op
maaier gelijk aan het onderwerp van beloven. In ‘Ik stel het laatst zelfs met tranen in zijn ogen, ik zweer dat
je voor om het gras te maaien’ kun je beide betekenissen ik het niet verzin; maar helaas, ik was inmiddels
hebben, maar de zin kan ook betekenen dat je voorstelt overgestapt op Indonesisch. Ook een heerlijke taal!
om sámen het gras te maaien. Ik bracht het tot ‘Jouw koe is mooi en je appels zijn
In deze zinnen is de beknopte bijzin het lijdend voor- lekker’ en besloot dat ik voortaan ook in Indonesië
werp van het werkwoord in de hoofdzin. Beloven om het niet met mijn mond vol tanden hoef te staan.
gras te maaien is ‘iets beloven’. De betekenis van het Gisteren begon ik aan een nieuwe uitdaging.
werkwoord bepaalt dan wie het onderwerp is. Als je iets Esperanto! Een vergeten, negentiende-eeuwse,
belooft, dan gaat het om iets wat jij doet. Als je iets geconstrueerde wereldtaal waar al geruime tijd een
vraagt, dan gaat het om iets wat de ander doet. zweem van belachelijkheid omheen hangt. Waarom
U kunt dat onderwerp in al deze zinnen trouwens wel zou je een neptaal leren als iedereen toch Engels
‘zichtbaar’ maken. Vervang het werkwoord maaien door spreekt?
een wederkerend werkwoord als zich inspannen en kijk Minzaam glimlachend startte ik Duolingo’s
wat er gebeurt: het wederkerend voornaamwoord richt Esperanto-app. ‘Bonan tagon!’ Dat was makkelijk.
zich naar het onzichtbare onderwerp! Al binnen tien minuten was ik bij ‘Pardonu, mi estas
komencanto.’ Zelf voelde ik me inmiddels zeker
geen beginneling meer. Instinctief begreep ik alle
PETER-ARNO COPPEN woorden; ik racete door de leerstof als een heet mes
door de boter.
Wat een geniale taal! Die simpele grammatica, die
woorden die als legobouwseltjes zijn samengesteld
uit een stam met verschillende achtervoegsels! Als
Huiswerk een man viro is, wat is er dan logischer dan een
Kies de beste aanvulling bij de zin: betekent, dan is malsana toch het enige logische
vrouw virino noemen? Als sana zeer terecht ‘gezond’
Ontleden is vooral een kwestie van ...
a. ... beredeneren dat taalfouten eigenlijk
woord voor ‘ziek’?
Al twee dagen ben ik niet van Duolingo weg te
ook correcte taalvormen zijn.
b. ... meerdere mogelijkheden afwegen slaan. Het kan niet lang duren of ik leer zinnen als ONZE TAAL 2020 — 11
‘Komt uw kat uit China?’, ‘Wilt u mijn zieke giraffe
afhankelijk van de situatie.
kopen?’ of ‘Help, ik ben in de orkestbak gevallen.’
c. ... de beste argumenten in stelling brengen Tegen die tijd zal mijn aandacht ongetwijfeld op-
nieuw verslappen.
en dan een winnaar bepalen.
d. ... de goede regels toepassen en dan vind Dan wordt het tijd voor een cursus Volapük.
je de juiste benoeming.
SYLVIA WITTEMAN 21