Page 17 - OnzeTaal_nov2020_HR

Performen als topsport.
“Ik begon met Bram Vermeulen en Bram was topspor-
ter, een volleyballer. De discipline en het eindeloze
repeteren werkte voor ons, maar had als nadeel dat ik
vakgenoten meer als tegenstanders zag dan als colle-
ga’s. Dat was stom en dat is nu ook voorbij. Toch heb
ik me daardoor in het begin enorm kunnen verbeteren,
en een groot deel van mijn ambities eruit kunnen trek-
ken.”
“Wat het onderwijs nu parten speelt, is een taboe
op repeteren, op herhaling; het moet steeds anders, de
dynamiek moet telkens wisselen. Op school dreunden
wij vroeger net zo lang bijbelteksten op tot we ze uit het
hoofd kenden. ‘Word je daar wijzer van?’, kun je je af-
vragen. Waar dring je dan in door? Toch kan de inhoud
door het orale, meer fysieke karakter zich op een ándere
manier voor je openen.”
Freek de Jonge belandt duidelijk bij een van zijn stok-
paardjes: “Het gaat op school al fout doordat kinderen
met tellen bij 1 beginnen in plaats van bij 0. Toch kun
je het abstracte karakter van zo’n 0 prachtig duidelijk
maken door kinderen hardop tellend de tafel van drie te
leren, simpelweg door ze de trap op en af te laten lopen,
waarbij 0 de begane grond is. Kansarme kinderen wor-
den geconfronteerd met onderwijsvormen die zó ver van
ze afstaan dat ze er niet in komen. Je kunt dan zeggen:
ze zijn dom, je kunt ook zeggen dat er ontzaglijk veel
talent verloren gaat door ons onderwijssysteem.”

DYLAN
Waar was u toen Bob Dylan de Nobelprijs voor de
Literatuur kreeg?
In de lach schietend: “Dat zou ik niet meer weten, maar
ik vond het buitengewoon terecht. Ik weet niet waarom
er zo negatief op Dylan gereageerd is. Inmiddels heeft
hij denk ik net zoveel woorden als Tolstoj geschreven,
deel in het woord neger zat. Die onschuld raken we vol- dus aan de hoeveelheid kan het niet liggen. Onvermoei-
gens filosoof en structuralist Michel Foucault kwijt; baar verbond hij de hoge en lage cultuur met elkaar voor
woorden zuigen allerlei connotaties op, en worden ver- een breed publiek. Hij koppelde zijn schrijverschap aan
vangen door andere woorden waarmee vervolgens weer dé culturele uiting van dat moment: de muziek. Hiermee
hetzelfde gebeurt, enzovoort. En zo drijven we af van blies hij de oude troubadourstraditie – een zanger die
Van der Leeuws ‘logos’: een talige oervorm.” aan het hof verhalen in liedvorm vertelde – nieuw leven
in. Hij is daarbij altijd trouw gebleven aan het simpele
PUBLIKUMSBESCHIMPFUNG en werd nergens intellectualistisch, al kon hij ook her-
Jan Blokker schreef ooit in een recensie met zoveel metisch zijn.”
woorden dat u het publiek tegen betaling een avond Voelt u verwantschap?
lang stijf scheldt. “Enorm. Die vertellust en drang, die woordenstroom die
Met een grijns: “Dat was in de Neerlands Hoop-tijd, toen maar blijft komen, die openheid ook voor wat er komt.
we de uit Duitsland overgewaaide vorm van ‘Publikums- Hij koos ervoor om buitenstaander te blijven, iets wat
beschimpfung’ hanteerden; die was razend populair in mij niet gelukt is – daarvoor vond ik de publieke belang-
de jaren zestig, begin jaren zeventig. In die tijd had je stelling en alles wat eruit voortvloeide te leuk. Dat Dylan
ook ‘cocounseling’: dat je tijdens therapiesessies hele- de Nobelprijs won, stimuleerde me om mezelf te blijven
maal afgemaakt werd. Ook bij Ajax was het destijds één vernieuwen. Het nummer ‘Murder Most Foul’ op zijn
grote scheldpartij; Sjaak Swart vertelde me dat toen zijn laatste album – een tekst over de moord op Kennedy
elftal na een dramatisch met 3-1 verloren wedstrijd de gekoppeld aan de tijdgeest – inspireerde me direct tot
return tegen Benfica moest spelen in Lissabon, trainer een Nederlandse versie.” Uit zijn hoofd citeert De Jonge
Michels vooraf verbaal helemaal gehakt van zijn spelers een vermakelijke tekst waarin achtereenvolgens André
had gemaakt. Toen ze in de rust met 3-0 voorstonden, Hazes, Theo van Gogh en Gerrie Knetemann het loodje
dachten ze: nu zal hij toch wel met een complimentje leggen.
komen, maar nee.” “Ken je Dylans lied ‘All Along the Watchtower’, een
Werkt zoiets? van zijn meer hermetische nummers? Dat heb ik ver-
“Je ziet nu in de turnsport tot wat voor excessen dat taald, in iets wat in mijn versie al even raadselachtig ONZE TAAL 2020 — 11
leidt. Toch ben ik een groot liefhebber van topsport, werd. Het hermetische was bij Dylan een kracht, getuige
want daarin is er geen excuus mogelijk. Het doel is sim- de talloze interpretaties van zijn werk. Zo’n tekst zet je
pelweg winnen; de vraag is alleen: hoeveel is daarvoor aan het werk, en maakt een meer intuïtieve interpretatie
gepermitteerd? Maar als je verloren hebt, is het niet het van de woorden mogelijk.”
weer, de baan, de bal of de tegenstander. Alleen jijzelf Na een pauze: “Dat zou mijn grootste triomf zijn: dat
bent verantwoordelijk en niemand anders. Op die ma- mijn werk na mijn dood net zo multi-interpretabel
nier ga ik ook de uitdaging met het publiek aan.” blijkt.”  17