Page 26 - OnzeTaal_mei2021_HR

Hoe woorden vroeger klonken,
weten we lang niet altijd. Zelfs
in de woordenboeken van toen
ontbreekt die informatie. Maar
soms lukt het toch om er iets
over te ontdekken, als je maar
weet hoe je moet zoeken.

JOOP VAN DER HORST
Illustratie: Saskia Aukema

Van ópdat
naar opdát

Een accentverandering betrapt

I n het online tijdschrift Neerlandistiek stond ‘opdát’. Is dat inderdaad aannemelijk? Bij deze veron-

derstelling loopt Boddaerts vers zonder horten of stoten.
kortgeleden het volgende versje van de dichter
Pieter Boddaert (1694-1760):
Raad om geen zotten te zien ROOKVLEES EN ROODACHTIG
Wie op zoek gaat naar gegevens over de klemtoon bij
voegwoorden, komt tot de verrassende ontdekking dat
Die nimmer zot wil zien, moet deur en vensters de woordenboeken het niet steeds met elkaar eens zijn.
sluiten, Dat zal voor een deel wel komen doordat er niet een heel
Koom’ nimmer uit zyn huis, en hou’ er andren buiten; duidelijk antwoord mogelijk is. Als ik naga waar ik zelf
ONZE TAAL 2021 — 5 Opvallend vind ik het woordje opdat in de derde regel. doordat: soms ‘dóórdat’, soms ‘doordát’
de klemtoon zou leggen, kom ik tot het volgende:
Maar opdat hem zyn wensch onfeilbaar moog’
gelukken
Sla hy de spiegels door zyn gansche huis aan stukken.
nadat: soms ‘nádat’, soms ‘nadát’
totdat: meestal ‘tótdat’, soms ‘totdát’
voordat: meestal ‘vóórdat’, soms ‘voordát’
Het lijkt immers een stuntelige verstoring van het rit-
me. Was Boddaert een slechte dichter? Dat is mogelijk.
Maar ik wil liever aannemen dat Boddaert het woord
heeft uitgesproken als ‘ópdat’, met klemtoon op de eer- Het woordenboek van Van Dale zegt bij nadat: “de klem-
toon wisselt”. Dat is niet onjuist, maar het verdient een
ste lettergreep. Dat is dus anders dan wij het doen, want beetje uitleg. Niet alle wisselende accenten zijn van de-
26 tegenwoordig ligt de klemtoon op de tweede lettergreep: zelfde aard.