Page 20 - OnzeTaal_mei2021_HR
P. 20
aanvalt, schiet je in de verdediging, ook al weet je dat
het verstandiger is begripvol te reageren.”
Tienminutengesprekken zijn te kort voor een ‘goed
gesprek’, maar toch wordt het doel meestal wel bereikt:
ouders vernemen hoe hun kind ervoor staat op school,
leraren leren van de ouders iets erbij over de leerling en
het bondgenootschap tussen de twee partijen wordt ver-
sterkt. Van Charldorp: “Mijn ervaring is dat leraren goed
aanvoelen dat zij expert zijn in hun cognitieve domein,
maar verder niet. Als ouders en leraren zich bewust zijn
van de precaire kennisverhouding bij de niet-cognitieve
onderdelen van het gesprek en als leraren eraan denken
hun institutionele rol ‘democratisch’ in te vullen, is de
uitgangspositie in elk geval al veelbelovend.”
Dr. Tessa van Carldorp is in 2012 gepromoveerd op het
proefschrift Van politieverhoor naar proces-verbaal, waarin ze
laat zien hoe politieagenten en verdachten het geschreven
proces-verbaal ‘co-construeren’. Sindsdien doet ze onder-
zoek naar gesprekken bij banken, in ziekenhuizen, bij de
huisarts en in de klas.
De roos van Leary
De roos van Leary is in 1957 bedacht door een groep gedrag versterkend werkt: samengedrag lokt samenge-
psychologen, onder wie Timothy Leary. Het schema be- drag uit; tegengedrag leidt tot tegengedrag bij de ander.
staat uit twee assen. De verticale boven-onderlijn draait Het tweede is het complementariteitsprincipe. Daarmee
om de vragen ‘Wie heeft of neemt de leiding?’ (‘boven’) wordt bedoeld dat verticaal gedrag juist tegenovergesteld
en ‘Wie laat zich leiden?’ (‘onder’). De horizontale tegen- gedrag oproept. Agressief gedrag roept bijvoorbeeld
samenlijn gaat om vragen als ‘Staat het gezamenlijke intuïtief defensief gedrag op bij de ander.
belang voorop (‘samen’) of juist meer het eigen belang?’ Het idee achter de roos van Leary is dat als je inziet
(‘tegen’). Dit boven-, onder-, samen- en tegengedrag welke reactie jouw woorden bij een ander oproepen, je be-
kun je verder onderverdelen. wuster kiest voor hoe je je uiting verwoordt. Wie de roos
Er gelden vervolgens twee principes. Het eerste is van Leary goed beheerst, kan bijvoorbeeld tegengedrag
het symmetrieprincipe. Dat wil zeggen dat horizontaal van de gesprekspartner ombuigen naar samengedrag.
BOVEN DE ROOS VAN LEARY
IN DE PRAKTIJK
autoritair Ouder: Mijn kind had een 3 voor de
(zó doen we leidend laatste toets. Ze kon zich niet concen-
het en niet (laten we treren, want er was de hele tijd lawaai
anders) het zó doen) op de gang. Ik wil dat u haar een her-
kansing geeft.
agressief
(het gebeurt Leraar A: Nee, een herkansing is echt
zoals ík ondersteunend niet aan de orde. De andere leerlingen
het wil) (wij zijn er hadden ook last van dat lawaai en heb-
voor elkaar) ben normaal gescoord. Trouwens: ik
TEGEN SAMEN was er zelf bij en het geluid viel best
mee.
opstandig Leraar B: Ik begrijp dat ze teleurgesteld
meewerkend
(ik ben tégen!) en ik help je) was. Helaas is herkansen niet mogelijk
(ik begrijp je
ONZE TAAL 2021 — 5 teruggetrokken afwachtend dat geluid te maken en zij hebben nor-
– de andere leerlingen hadden ook met
maal gescoord. Maar volgende week is
er een luistertoets en daar is ze altijd
(ik meng me er
goed in. Dan haalt ze dat cijfer gemak-
liever niet in)
(beslis jij
kelijk weer op. Wat me al vaker is opge-
maar)
vallen, is dat jullie dochter moeite heeft
om het systeem te zien in de gramma-
tica. Hoe gaat dat trouwens bij Duits?
ONDER
20
