Page 20 - Onze Taal _mei2019_HR
P. 20
Talige ezelsbruggetjes, zoals ‘’t kofschip’,
zijn voor leerlingen misschien handig,
maar taalkundigen gruwen ervan:
ze dragen niet bij aan wezenlijke
kennis van taal. Wat vinden de
docenten?
PETER-ARNO COPPEN
Illustratie: 123RF / Onze Taal
Leraren over
ezelsbruggetjes
r is vermoedelijk geen Nederlander die nooit in het najaar een actiegroep tegen de vuistregels en
van ‘’t kofschip’ heeft gehoord. Voor veel men- ezelsbruggetjes te starten. Hij ergerde zich vooral aan
sen zal het de enige taalregel zijn die ze zich trucjes als de regel om de persoonsvorm (het vervoegde
Enog uit de lessen Nederlands herinneren. Oor- werkwoord) in een zin aan te wijzen. Die luidt: maak de
spronkelijk was het een ezelsbruggetje om de ‘scherpe’ zin vragend, dan is het eerste woord de persoonsvorm.
medeklinkers h, t, k, f, s, ch en p te kunnen onthouden. Maak je van ‘Ik heb een boek gelezen’ ‘Heb ik een boek
Dit zijn de medeklinkers die zonder stembandtrilling gelezen?’, dan zie je dat heb de persoonsvorm is. Maar de
worden uitgesproken. Tegenwoordig wordt de regel voor- regel gaat eigenlijk alleen goed bij simpele, enkelvoudi-
al gebruikt voor de spelling van voltooide deelwoorden, ge zinnetjes. In de meeste zinnen staan meerdere per-
en gaat hij meer over letters dan over klanken. Werk- soonsvormen, en de regel haalt er maar één uit. Bij ‘Ik
woorden waarvan de stam eindigt op een van de mede- zei dat ik een boek gelezen had’ wordt alleen zei opge-
klinkers uit ’t kofschip krijgen een voltooid deelwoord dat spoord, en had blijft onzichtbaar. We moeten af van die
met een -t gespeld wordt (gewerkt, want de k zit in ’t kof- onzinnige regeltjes, vond Pijpers. Maar de reacties in de
schip) en andere krijgen een voltooid deelwoord op -d Facebookgroep (die ruim 10.000 leden telt) waren lauw,
(gerend, want de n zit niet in ’t kofschip). en uiteindelijk bleek de hele actie wegens gebrek aan
Ezelsbruggetjes als ’t kofschip worden door taalkun-
digen verguisd. Ze bieden namelijk geen werkelijke in- belangstelling te zijn afgeblazen.
ONZE TAAL 2019 — 5 die leerlingen mechanisch gebruiken (ook op het eind- in dezelfde Facebookgroep om de meningen te peilen,
Leraren houden van ezelsbruggetjes, ook als ze die ei-
zichten in taal of taalgebruik; het zijn alleen maar trucjes
genlijk afkeuren. Toen ik eerder dit jaar een oproep deed
examen), zonder dat ze snappen waar ze mee bezig zijn.
had ik binnen twee dagen bijna honderd reacties. Dat is
veel voor gemiddelde berichten (maar weinig in relatie
Intussen passen leraren de ezelsbruggetjes gewoon toe.
tot de 10.000 leden). De meeste leraren gebruiken wel
ACTIE
ling, en in mindere mate bij grammatica. Zo is ‘Ik hou
Docent Nederlands Michel Pijpers was dit gebruik van
ezelsbruggetjes in het voortgezet onderwijs een doorn in een of meer ezelsbruggetjes, vooral als het gaat om spel-
van y’s’ een aardig ezelsbruggetje om te onthouden dat
het oog. In 2018 deed hij een oproep in de Facebookgroep je bij woorden op -y (net als bij woorden op -i, -o, -u en
20 voor leraren Nederlands om bij een groot lerarencongres -a, de andere klinkers uit het zinnetje) een meervoud op
