Page 29 - OnzeTaal_juliaug2020_HR

DE THUISONTLEDER WITTEMAN

De oude schoolgrammatica afgestoft voor thuisgebruik.

Voornaamwoorden

in de vingers

angezien u de telefoon toch bij de hand hebt om Tikkie
hem ten behoeve van de cursus uit te zetten, kunt
A u net zo goed even de camera-app openen. U kunt
nu de zoeker richten op een willekeurige persoon in de
ruimte waar u zich bevindt (inclusief uzelf). Door de tele- et app-contact met mijn jongste zoon be-
foon te bewegen kunt u andere personen in beeld krijgen. staat voornamelijk uit zogeheten ‘tikkies’.
Op het moment echter dat u een foto neemt, is het beeld H Dat wil zeggen, híȷ´ stuurt ze (“fietsen-
van de persoon die dan binnen het bereik van de lens staat, maker”, “nieuwe tennisballen” of “patat” staat er
definitief vastgelegd – tot u weer een andere foto maakt. dan bij), en ík betaal ze. Tot dusver niets aan de
U hebt zojuist een belangrijk betekenisverschil tussen hand, afgezien dan van de vraag of het redelijk is
zelfstandige naamwoorden en voornaamwoorden ervaren. dat ik zijn frituurverslaving moet betalen, hij krijgt
De betekenis van zelfstandige naamwoorden of namen ligt immers zakgeld; maar soit.
vast (die kun je zelfs in een woordenboek of namenlijst Laatst was ik vergeten te betalen. Hij stuurde een
vastleggen), maar voornaamwoorden hebben een variabele appje: “kun je die tikkie nog even betalen?”
verwijzing. Die kan even vastliggen, maar net zo gemakke- “Die tikkie?” Wat nou, die? “Ik betaal alleen als je
lijk veranderen. De betekenis van het voornaamwoord hij er ‘dat tikkie’ van maakt, want ‘tikkie’ is onzijdig”,
kun je niet opzoeken. Die wordt in de context bepaald. antwoordde ik. Het leek me een redelijke eis, en ik
Behalve de taal hebben we voor die verwijzende functie verwachtte dan ook dat hij zijn schandalige taalfout
nog een ander instrument: onze wijsvinger. Die relatie per ommegaande zou verbeteren, liefst vergezeld
tussen voornaamwoord en wijsvinger kun je goed merken van een schaamrode smiley.
als je tijdens het uitspreken van het voornaamwoord die Maar helaas. De snotneus stuurde een linkje
wijsvinger ter ondersteuning gebruikt. Bij ik en mijn wijs je retour van de site Welklidwoord.nl. Daar stond het,
op jezelf, bij jij en jouw op de aangesprokene. Dat zijn per- zwart op wit: “De tikkie. Ook: deze tikkie, die tik-
soonlijke voornaamwoorden. Bij deze en die (aanwijzende kie.” Met open mond van verbijstering staarde ik
voornaamwoorden) wijs je naar iets of iemand in de nabij- naar mijn scherm. Daar kwam weer een berichtje:
heid of in de verte. Bij de vragende voornaamwoorden wie “Zo, amigo. Geen reactie?”, appte de blaag treiterig.
en welke maak je met je wijsvinger in de lucht zoekende “Maar het klopt niet”, antwoordde ik. Waarop
rondjes. Zelfs bij iedereen en niemand kun je je wijsvinger hij op zijn beurt riposteerde: “Waarom zou het niet
gebruiken. Bij iedereen kun je een collectief verzamelgebaar kloppen? Waarom zou zo’n site foute info geven?”
maken, of alle afzonderlijke personen in de ruimte opeen- Ja, dat vroeg ik me ook af. Ik vroeg me nog wel meer
volgend aanwijzen. Bij niemand maak je een ontkennend af. Waarom weet mijn zoon van zo veel woorden het
gebaar, of sluit je ieder afzonderlijk uit. Bij onbepaalde lidwoord niet? Hij heeft van zijn derde tot zijn zesde
voornaamwoorden loop je, met andere woorden, alle moge- in Amerika gewoond, en ik heb een tijdje gedacht
lijkheden na. dat het dááraan lag. Maar ook zijn vrienden maken
Er zijn maar een paar voornaamwoorden waarbij je je fouten in de lidwoorden. Toen ik jong was, gebeurde
vinger ongebruikt laat: betrekkelijke voornaamwoorden dat niet.
bijvoorbeeld. Die hebben alleen een grammaticale functie. Kijken ze tegenwoordig te veel Engelstalige series?
Probeer maar eens ‘De grap die ik hoorde’ te zeggen en dan Zou dat het zijn? Of komt het door de invloeden van
precies op het moment dat je die uitspreekt een wijsgebaar de straattaal, waarin het lidwoord het notoir ont-
met je vinger te maken. Voelt heel gek aan. breekt? En dan was er ten slotte, ik wilde er liever
niet aan denken, nog de gruwelijke mogelijkheid dat
mijn zoon gelijk had, en ik ongelijk. Maar dat kon
PETER-ARNO COPPEN eigenlijk niet. Want ...
“Het kan niet kloppen”, appte ik. “Verkleinwoor-
den zijn altijd onzijdig. Echt altijd.” Zo, díe zat, maar
in plaats van af te druipen antwoordde mijn zoon:
“Ja, maar tikkie is geen verkleinwoord van iets. Tikkie
Huiswerk is zijn eigen woord.” Het klonk poëtisch, maar het
Ter voorbereiding van de volgende snotneus voort. Domme jongen! “Jawel hoor. Tik”, ONZE TAAL 2020 — 7/8
was onzin. Toch?
woordsoortenles kunt u nadenken over
“Er is geen vergrootwoord van tikkie”, ging de
het laatste woord in de drie zinnetjes
‘Het kind is lief’, ‘Het kind praat lief’ antwoordde ik. Nu kreeg ik alleen maar een rijtje
schaterlachende emoji’s terug. En vijf minuten later:
en ‘Het kind praat bijna.’ Welke twee
“Mam, betaal die tikkie nou even.”
gevallen lijken het meest op elkaar? En dat heb ik, slappeling, toen nog gedaan ook.

SYLVIA WITTEMAN 29